اقتصاد چین به ۵ دلیل دچار مشکل شده است
اقتصاد چین در پی سیاست توانفرسای «کووید صفر» و افت تقاضای جهانی رو به کندی و کسادی است.
ارقام رسمی رشد اقتصادی برای سه ماهه ژوئیه تا سپتامبر (تابستان) به زودی منتشر میشود؛ اگر دومین اقتصاد بزرگ جهان منقبض شود، احتمال رکود جهانی افزایش مییابد.
هدف پکن از رسیدن به نرخ رشد سالانه ۵/۵ درصد اکنون دور از دسترس است، اگرچه مقامات چین لزوم دستیابی به این هدف را کم اهمیت جلوه دادهاند. چین در سه ماهه آوریل تا ژوئن (بهار) به سختی از انقباض اجتناب کرد. بعضی از اقتصاددانان انتظار هیچ رشدی را در سال جاری ندارند.
این کشور ممکن است مانند ایالات متحده آمریکا و بریتانیا با تورم شدید دست و پنجه نرم نکند، اما مشکلات دیگری دارد؛ این کارخانه تولیدات جهان ناگهان با کاهش مشتریان برای محصولات خود در داخل و خارج از کشور روبرو شده است. تنشهای تجاری بین چین و اقتصادهای بزرگی مانند آمریکا هم مانع این رشد اقتصادی میشود.
یوان چین هم بدترین سال خود در دهههای اخیر را تجربه میکند، چرا که در حال سقوط در برابر دلار آمریکا است. یک ارز ضعیف سرمایهگذاران را به وحشت میاندازد و به عدم اطمینان در بازارهای مالی دامن میزند. همچنین واریز پول به اقتصاد را برای بانک مرکزی دشوار میکند.
همه اینها در زمانی اتفاق میافتد که وضعیت به ویژه برای شی جینپینگ، رئیسجمهوری چین، خطیر است؛ نشست کنگره حزب کمونیست در ۱۶ اکتبر آغاز میشود و انتظار میرود که او برای سومین دوره سمت خود را حفظ کند.
پس دقیقا چه اشتباهاتی رخ داده است؟
۱. سیاست «کووید صفر» در حال تباهی اقتصاد کشور است
شیوع کووید-۱۹ در چندین شهر، از جمله مراکز تولیدی مانند شٍنژٍن و تیانجین، به فعالیت اقتصادی در همه صنایع آسیب وارد کرده است.
مردم همچنین برای اقلامی مانند غذا و نوشیدنی، پوشاک یا گردشگری پول خرج نمیکنند، امری که کسبوکار شرکتهای خدماتی عمده را تحت فشار قرار داده است.
براساس گزارش اداره ملی آمار چین، به نظر میرسد که در بخش تولید فعالیت کارخانهها در ماه سپتامبر دوباره افزایش یافته است.
این افزایش اما میتواند به این دلیل باشد که دولت اکنون بیشتر برای زیرساختها هزینه میکند.
اما کمک دولت، تازه پس از دو ماه رکود در تولید این کارخانجات رسید، و پرسشهایی را ایجاد کرده است، به ویژه از زمانی که یک نظرسنجی خصوصی نشان داد که فعالیت کارخانهها در ماه سپتامبر واقعا کاهش یافته بود به طوری که نتوانستند پاسخگوی میزان تقاضا باشند، و این خود به سفارشهای جدید و اشتغال آسیب زد.
البته تقاضا در کشورهایی مانند آمریکا هم به دلیل افزایش نرخ بهره و تورم و جنگ اوکراین کاهش یافته است.
کارشناسان در این نکته توافق دارند که دولت میتواند کارهای بیشتری برای تحریک اقتصاد انجام دهد، اما دلیل کمی برای انجام این کار دارد تا زمانی که دوره «کووید صفر» به پایان برسد.
لوئیس کویج، اقتصاددان ارشد آسیایی در موسسه اعتبارسنجی آمریکایی «اٍساَندپی گلوبال»، گفته است «اگر کسبوکارها نتوانند گسترش یابند یا مردم نتوانند این پول را خرج کنند، واریز پول به اقتصاد کشور فایدهای ندارد.»
۲. پکن اقدامات کافی انجام نمیدهد
پکن وارد عمل شد، دولت در ماه اوت اعلام کرد که بودجه یک تریلیون یوان (۲۰۳ میلیارد دلار) برای تقویت مشاغل کوچک، زیرساختها، و املاک و مستغلات دارد.
اما مقامات میتوانند کارهای بیشتری را برای تحریک و افزایش خرید مردم انجام دهند تا به رشد مورد هدف و ایجاد اشتغال دست یابند.
دولت میتواند با سرمایهگذاری بیشتر در زیرساختها، تسهیل شرایط استقراض برای خریداران خانه و توسعهدهندگان املاک و مقامات استانی، و معافیتهای مالیاتی برای خانوارها کمک کند.
آقای کویج گفت: «واکنش دولت به افت در اقتصاد در مقایسه با آنچه که در دورههای افت اقتصادی قبلی شاهد بودیم، بسیار ناچیز بوده است.»
۳. بازار املاک چین بحرانی است
فعالیت ضعیف در بازار املاک و احساسات منفی در بخش مسکن بدون شک از عوامل کندی رشد اقتصادی بوده است.
این امر به شدت به اقتصاد ضربه زده است، چرا که املاک و و سایر صنایعی که با آن در ارتباط هستند تا یک سوم تولید ناخالص داخلی (جیدیپی) چین را تشکیل میدهند.
آقای کویج گفت: «وقتی اعتماد به بازار مسکن ضعیف باشد، مردم نسبت به وضعیت کلی اقتصادی احساس عدم اطمینان میکنند.»
خریداران خانه از پرداخت وام مسکن برای ساختمانهای ناتمام خودداری میکنند و بعضیها هم مطمئن نیستند که خانههایشان اصلا هرگز تکمیل شود. تقاضا برای خانههای جدید کاهش یافته است و این به نوبه خود نیاز به واردات کالاهای مورد استفاده در ساختوساز را کاهش داده است.
علیرغم تلاشهای پکن برای تقویت بازار املاک، قیمت مسکن در دهها شهر بیش از ۲۰ درصد در سال جاری کاهش یافته است.
با توجه به اینکه توسعهدهندگان املاک تحت فشار هستند، تحلیلگران میگویند که مقامات بایستی برای بازگرداندن اعتماد به بازار املاک و مستغلات اقدامات بسیار بیشتری انجام دهند.
۴. تغییرات اقلیمی اوضاع را بدتر میکند
هماکنون شاهد تاثیر ماندگار آبوهوای شدید بر صنایع چین هستیم.
موج گرمای شدید و به دنبال آن خشکسالی، استان سیچوان در جنوب غربی و شهر چونگکینگ در مرکز را در ماه اوت تحت تاثیر قرار داد.
با افزایش تقاضا برای تهویه مطبوع، شبکه برق در منطقهای که تقریبا به طور کامل متکی به نیروگاه آبی است، تحت تاثیر قرار گرفت.
کارخانهها، ازجمله تولیدکنندگان بزرگ مانند آیفون و فاکسکان و تسلا مجبور شدند ساعات کاری خود را کاهش دهند یا کلا تعطیل کنند.
اداره آمار چین در ماه اوت اعلام کرد که تنها در صنعت آهن و فولاد سود هفت ماهه اول سال ۲۰۲۲ بیش از ۸۰ درصد نسبت به مدت مشابه سال گذشته کاهش یافته است.
پکن در نهایت با دهها میلیارد دلار کمک برای حمایت از شرکتهای انرژی و کشاورزان وارد عمل شد.
۵. غولهای فناوری چین در حال از دست دادن سرمایهگذاران هستند
سرکوب نظارتی بر غولهای فناوری چین، که دو سال است ادامه دارد، پیامدهای منفی داشته است.
شرکت هلدینگ چینی ارائه خدمات «تٍنسٍنت» و شرکت چندملیتی تجارت الکترونیک «علیبابا» اولین کاهش درآمد خود را در سه ماهه اخیر گزارش کردند؛ سود تٍنسٍنت ۵۰ درصد کاهش یافت و درآمد خالص علیبابا هم نصف شد.
دهها هزار کارگر جوان کار خود را از دست دادهاند، به طوری که به بحران شغلی که در آن از هر پنج نفر ۱۶ تا ۲۴ ساله یک نفر بیکار است، بیشتر دامن زده است. این وضعیت میتواند در بلندمدت به بهرهوری و رشد اقتصادی چین آسیب برساند.
سرمایهگذاران هم تغییر در سیاستهای پکن را احساس میکنند؛ بعضی از موفقترین شرکتهای خصوصی چین با افزایش تسلط آقای شی بر قدرت، تحت نظارت بیشتری قرار گرفتهاند.
از آنجایی که به نظر میرسد شرکتهای دولتی مورد عنایت و حمایت بیشتری قرار میگیرند، سرمایهگذاران خارجی هم پول را از روی میز برمیدارند.
موسسه مالی «سافتبانک» ژاپن مقدار زیادی پول نقد از شرکت علیبابا خارج کرد، همچنین «برکشایر هاتاوی» متعلق به «وارن بافت» در حال فروش سهام خود در شرکت خودروسازی برقی «بیوایدی» است. تنها در نیمه دوم سال جاری بیش از ۷ میلیارد دلار سرمایهگذاری از تٍنسٍت برداشته شد.
از طرفی هم، ایالات متحده آمریکا بر شرکتهای چینی است که در بازار سهام آمریکا فعالیت میکنند، فشارهای زیادی میآورد.
موسسه اعتبارسنجی آمریکایی «اٍساَندپی گلوبال» در یادداشت اخیر خود در مورد چین اعلام کرد: «بعضی تصمیمات سرمایهگذاری به تعویق افتادهاند و بعضی از شرکتهای خارجی به دنبال توسعه تولید در کشورهای دیگر هستند.»
جهان در حال تطبیق با این واقعیت است که پکن ممکن است به اندازه گذشته برای تجارت باز نباشد؛ اما آقای شی در حال به خطر انداختن موفقیت اقتصادی است که چین را در دهههای اخیر قدرتمند کرده است.