نشانه‌شناسی پوسته (تمبر) و کارکردهای آن در افغانستان
باری «تمبر و پست» یکی از یاد‌رفته‌های تاریخی و فرهنگی افغانستان است که در این اواخر به آن هیچ توجهی صورت نگرفته و از ذهن اغلب مردم دور مانده است.
نگاه نو_ تهمینه تومیریس
افغانستان سالیان زیادی است که به واسطه جنگ‌هایش و امروزه معضل تروریسم و گروه‌های دهشت‌افگن، مورد توجه اکثر رسانه‌ها است. در این میان بی‌شمار مقولات فرهنگی و تاریخی افغانستان ناگفته باقی ماند. بر هیچ یک از ما پوشیده نیست که بستر تاریخی و فرهنگی جغرافیای امروز افغانستان با قدمتی چندین هزار ساله قربانی چند قرن اخیر و علی‌الخصوص دوران
پس از اسلام شد و ریشه‌های فرهنگ و تمدن در این جغرافیا رفته‌رفته سست‌تر گشت، تا آن‌جا که امروزه دیگر کسی در بحبوحه جنگ و انتحار کم‌تر سراغ فرهنگ گم‌گشته‌ی خود را می‌گیرد یا حتا مسایل نوستالژیک نیز دیگر چنگی به دل مردم نمی‌زند.
باری «تمبر و پست» یکی از یاد‌رفته‌های تاریخی و فرهنگی افغانستان است که در این اواخر به آن هیچ توجهی صورت نگرفته و از ذهن اغلب مردم دور مانده است. دلیل عمده این نادیده‌انگاری، عدم امکانات لازم برای رونق گرفتن صنعت پست در افغانستان است. خانه‌های بدون کد پستی و پلاک، کوچه و خیابان‌های بدون نام و… باعث شده که مردم نتوانند از امکانات پست به صورت درست بهره‌مند شوند. اگر در گذشته افغانستان می‌رفت که به یک سیستم استاندارد پستی دست پیدا کند، چنان‌که از سال ۱۱۸۷ تا ۲۰۰۹ در افغانستان ۲۱۸۴ تمبر پستی به چاپ رسیده و مورد استفاده قرار گرفته بود که هزینه نخستین تمبرهای چاپی بلا‌استفاده از ۱۰۰۰ دالر به بالا و هزینه تمبرهای استفاده شده ۶۰۰ دالر به بالا برآورد شده است، اما چرا از قدیمی‌ترین تمبر و نمونه‌های مختلف چاپ شده آن در افغانستان دیگر چیزی نمی‌یابیم؟
نخستین تمبر در سال ۱۸۷۱ در زمان حاکمیت امیر شیر‌علی خان (۸۷۹۱ – ۱۸۲۵) به چاپ رسید و فقط چند سال پیش‌تر از آن اداره پست داخلی در شهر‌های جلال‌آباد، کابل، اداره پست افغانستان در پشاور و خلم (تاشقرغان) تأسیس شده بود. این در حالی بود که تمبرهای چاپی صرفاً اعتبار داخلی داشتند، زیرا افغانستان تا سال ۱۹۲۸ به اتحادیه جهانی پست ملحق نشده بود.
از سال ۱۸۷۱ تا ۱۸۷۸ تنها تمبرهای چاپ شده در افغانستان مزین به سر شیر( نماد امیر شیر‌علی) و به رنگ‌های متفاوت برای نماینده‌گی‌های پست در این شهرها بود که ابتدا با جوهر سیاه و سپس جوهر بنفش به چاپ می‌رسید. تمبرهای چهارگانه بنفش روی کاغذ براق و در ابعاد ۲ * ۲ به چاپ می‌رسید و قیمت هر‌دو تمبر شش شاهی و دو تمبر دیگر ۱ روپیه کابلی بود.
در افغانستان نیز مانند سایر کشورها، استفاده از عکس شاهان یا رؤسای جمهور و چهره‌های مبارز بر روی تمبر معمول بود. تصویر محمد‌نادر شاه، اولین چهره‌ای بود که در سال ۱۹۳۷ روی تمبر به چاپ رسید. پس از او به ترتیب چهره‌های ظاهر شاه مکرراً، داوود خان بنیان‌گذار نظام جمهوری و نور‌محمد تره‌کی بر روی تمبرها دیده شد. بعد‌ها تصاویری از احمد‌شاه بابا، سلطان محمود غزنوی، میر‌ویس خان هوتک و احمد‌شاه مسعود نیز بر روی تمبر چاپ شد و حامد کرزی در سال ۲۰۰۴آخرین چهره سیاسی بود که تصویرش بر روی تمبر در افغانستان به چاپ رسید. در کنار چهره‌ها، به مدت پنجاه سال از نقاشی‌های پیکاسو گرفته تا تبلیغ ماشین‌آلات امریکایی، تبلیغات برای واکسین، آثار باستانی، یادمان مبارزات تاریخی افغان‌ها و مجسمه‌های بودا از نمونه‌های بی‌شمار چاپ شده بر روی تمبر هستند.
یکی از تمبر‌هایی که به تعداد اندک به چاپ رسید و کم‌تر در زمان خودش دیده شد و عملاً مورد استفاده نیز قرار نگرفت، متعلق به دوره حکومت امان‌الله خان در سال ۱۹۲۳ به قیمت دو پیسه است که مشخصاً مربوط به پست‌هایی بود که از طریق راه آهن و تراموای شهری که هشت مایل را می‌پیمود، مورد استفاده قرار می‌گرفت و اعتبار داشت. مسیر این تراموا قرار بود از طریق کوه شیردروازه و جنوب‌غربی کابل به اندازه ۴۱ کیلومتر به سمت کابل نو و دارالامان باشد؛ اما با تبعید امان‌الله، پروژه قطار متوقف شد و لوکومتیو‌ها به دارالامان منتقل شدند. نمادهای داخل این تمبر مسجد، محراب و منبر در داخل یک ستاره هفت‌پر را نشان می‌دهد که به جز ستاره مسجد و محراب امروزه نماد پرچم جمهوری اسلامی افغانستان است.
پس از سال ۱۸۷۹ با شکست امیر شیر‌علی در برابر انگلیس و مرگ او، در ۱۸۸۰ با روی قدرت آمدن امیر عبدالرحمان خان و شکل‌گیری دولت پادشاهی افغانستان، شکل تمبرها تغییر کرد؛ ابتدا نماد سر شیر از روی تمبرها حذف شد و سپس شکل دایره‌ای آن به مستطیل مبدل گشت و عبارت دارالسلطنه کابل تبدیل به دولت پادشاهی افغانستان و قیمت یک عباسی در آن جایگزین شد. در ۱۹۰۷ به ترتیب نمادهای مسجد، محراب و منبر روی تمبرها آمد. از سال ۱۹۲۷ و با پیوستن به اتحادیه پست جهانی عنوان انگلیسی «Afghan Postage» و در کنار رقم قیمت فارسی رقم انگلیسی نیز به تمبرها اضافه شد که بعد‌ها به جای انگلیسی عبارت فرانسوی Postes» «Afghanes استفاده می‌شد. تا سال ۱۹۶۰ هر سال یک تمبر جدید با نگاره استقلال افغانستان به منظور یادبود آزادی به چاپ می‌رسید.
یکی از تمبرها متعلق به سال ۱۹۶۴، پرچم افغانستان را نشان می‌دهد و عبارت «بازدید از افغانستان» به فرانسوی روی آن نوشته شده است. پرچم افغانستان در میان پرچم دیگر کشورهای جهان از آغاز قرن بیستم میلادی تا سال ۱۹۳۷ سیزده بار تغییر کرده است. در دهه‌های شصت و هفتاد میلادی افغانستان به یک مرکز پرطرفدار توریستی برای اروپایی‌ها تبدیل شده بود و در همین دوران گروهی از هیپی‌ها نیز وارد افغانستان شدند که از آن میان یکی از آخرین بازمانده‌های این گروه چندی پیش کلکسیون باشکوهی از عکس‌ها و اسناد تاریخی‌ای که در دهه شصت در افغانستان جمع‌آوری کرده بود را رونمایی کرد.
با شروع اختلافات سیاسی در دهه هشتاد میلادی و وخیم شدن اوضاع در دهه نود، چاپ تمبر در افغانستان متوقف شد و با روی کار آمدن امارت اسلامی و قوانین سخت‌گیرانه طالبان تا سال ۲۰۰۱ هیچ تمبر رسمی در افغانستان چاپ نشد، به جز تعدادی معدود که خود طالبان به چاپ می‌رساندند. این تمبرها تنها در نقاط و موارد نادری که امکانات پست هنوز میسر بود، مورد استفاده قرار می‌گرفت. با شکست حکومت طالبان و تأسیس دولت جدید در افغانستان، چاپ تمبر تا سال ۲۰۰۹ در کلکسیون اسکات لیست شده و از این سال به بعد تمبر جدیدی به این کلکسیون اضافه نشده است.