نامه وزیر خارجه امریکا به رهبران دولت؛ واکنش تند صالح، رضایت عبدالله و انتقاد محقق

یک روز پس از رسانه‌ای شدن نامه‌ آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه امریکا به رهبران دولت افغانستان درباره روند صلح، امرالله صالح معاون اول ریاست جمهوری، عبدالله عبدالله رییس شورای عالی مصالحه ملی و محمد محقق، مشاور ارشد رییس جمهور در امور امنیتی و سیاسی در مراسم هفتمین سالیاد درگذشت مارشال قسیم فهیم، به آن واکنش‌ نشان دادند.

در این میان، واکنش امرالله صالح به این نامه و طرحی که فرستاده امریکا در امور صلح افغانستان آن را به دولت و سیاسیون سپرده است، تند و انتقادی بود. عبدالله عبدالله اما گفت که در این نامه «واقعیت‌ها» و «استعجالیت» صلح که یک مساله فوری برای مردم افغانستان نیز است، مطرح شده است. عبدالله اصول مطرح شده در این نامه را تأیید کرد. محمد محقق اما گفت که در این نامه که لحن آمرانه دارد، ترکیب و ساختار ملی افغانستان در نظر گرفته نشده است و می‌تواند سر آغاز بحران در کشور باشد.

امرالله صالح: صلح آمرانه را هرگز نمی‌پذیریم

معاون اول ریاست جمهوری تأیید کرد که نامه‌ای از سوی وزیر خارجه امریکا به رییس جمهور غنی رسیده است و این نامه از مجراهایی به هدف تحت فشار قرار دادن دولت رسانه‌ای شده است. او تأکید کرد که رابطه افغانستان با جهان غرب و امریکا بنیادین، استوار بر منافع مشترک و احترام متقابل است و هر لحظه‌‌ای که این درک به وجود بیاید که منافع اساسی و احترام متقابل زیرپای گذاشته می‌شود، مردم را در جریان می‌گذارد. به گفته صالح، افغانستان از منظر نظامی، سیاسی و اقتصادی ضعیف است، اما مردم با وجود این نیز، خود را کم‌تر از دیگران نمی‌بینند و به خواست بیگانه‌گان تمکین نمی‌کنند.

صالح درباره دیدار رهبری دولت با زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه امریکا و هیأت همراهش در کابل شرح داد. او گفت که دو روز با این هیأت ساعت‌ها گفت‌وگو داشته است و در روز نخست بحث روی شکستن بن‌بست مذاکرات بوده است. صالح توضیح داد که در این نشست یک «حرف طلایی و یک خط غیرقابل سازش» از سوی دولت افغانستان مطرح شده است که عصاره مبارزه مردم افغانستان، خواست توده‌ها و نظامی کنونی است. او توضیح داد که این حرف «حق رای» مردم افغانستان است که سلب ناشدنی است.

معاون اول ریاست جمهوری تأکید کرد که این حق مردم افغانستان تحت هیچ شرایطی، به هیچ بهانه و زیر هیچ دسیسه‌ای سلب نخواهد شد و دولت این کار را نمی‌کند. به گفته او، اگر فرض شود که مشکلی در راس حکومت وجود دارد، اما اصل انتخاب زعیم توسط مردم غیرقابل معامله است و دولت افغانستان روی آن معامله نمی‌کند و عقب‌نشینی نیز نخواهد کرد.

معاون اول ریاست جمهوری گفت که از دولت افغانستان خواسته شده است که تصامیم سخت بگیرد و یکی از تصمیم‌های سخت درباره قانون اساسی است که افراد، کتله‌ها و توده‌ها را به یک جمع هم فکر تبدیل کرده است، اما دولت سر قانون اساسی پای نمی‌گذارد. او گفت که اگر روی اصل انتخابات طالبان توافق کنند، زمان آن قابل بحث است و حتا این انتخابات اگر نظارت‌شده‌ترین انتخابات تاریخ بشر باشد نیز حاضر به گفت‌وگو است. او اما تأکید کرد که هرگز به معامله‌ای بین ۲۰ نفر که انحلال نسخه قانون اساسی را بپیچد و حق رای مردم را بگیرد، تن نخواهد داد.

امرالله صالح خاطرنشان کرد که اگر این کار صورت بگیرد، او به عنوان یک فرد زبان دارد و در دین اسلام الگوهایی است که در برابر ظلم «نه» نگفته است و او به این الگوها اقتدا خواهد کرد.

صالح افزود: «اگر این گونه لحظه‌ای آمد. من به حیث یک مسلمان مثل امام حسین ایستاد می‌شوم که نه! باز او وقت سینه‌ای چاک‌چاک از مرمی پاکستانی و طالب شرف دارد نسبت به این که من به سرنوشت قومم معامله کنم و بگویم که تو حق رای نداری. از این بعد مدرسه حقانیه می‌آید از تو امتحان دین می‌گیرد.»

او در توضیح طرحی که خلیل‌زاد پیشنهاد کرده است، گفت که طبق یکی از بندهای این طرح، قرار است که شورای عالی شریعت ایجاد شود. به گفته او، با ایجاد این شورا، به ملتی که مولانا جلاالدین محمد بلخی در دامنش زاده شده و نام فرزندش امام ابوحنیفه است، توسط دو ملای درس خوانده در مدرسه حقانیه سند تصدیق مسلمانی داده خواهد شد.

امرالله صالح تأکید کرد که هرگز و حتا اگر فرد هم بماند پای چنین سندی به تعبیر او «ننگین» امضا نخواهد کرد و به آن بلی نیز نمی‌گوید.

معاون اول ریاست جمهوری اما گفت که طالبان یک واقعیت است و دولت افغانستان می‌خواهد با این گروه صلح کند.

به گفته صلح چند نوع است و یکی از انواع آن «صلح آمرانه» است که تحت هیچ شرایط صلح آمرانه داخلی و خارجی را نمی‌پذیرد. صالح نوع دیگر صلح را «بن‌بست و پخته‌گی» توصیف کرد و گفت در این نوع صلح دو طرف به این نتیجه می‌رسند که حذف یک دیگر ممکن نیست و دولت افغانستان نیز در پی حذف طالبان نیست. به گفته او، طالبان نیز باید دست از حذف بردارد و به جای کشتن، بمب‌گذاری و افتخار به جنازه فرستادن به خانه‌های مردم، محبت بکارند و صلح کنند.

صالح هم‌چنان گفت که در روز دوم بحث با هیأت امریکایی به ریاست زلمی خلیل‌زاد، نماینده ویژه امریکا در امور صلح افغانستان، روی مساله پاکستان بحث شده است. صالح گفت که این بحث‌ها سه ساعت دوام کرد و اجندای بحث فکتورهایی بود که نشان می‌داد پاکستان نمی‌خواهد در افغانستان صلح شود. به گفته او، خلیل‌زاد در این نشست از هیأت امریکایی پرسید که اطلاعات دولت افغانستان در این مورد دقیق است یا خیر که از سوی هیأت امریکایی تصدیق شد. صالح می‌گوید که هیأت امریکایی گفته است که پاکستان نقش پیام‌رسان را بین امریکا – طالبان و بین افغانستان – طالبان داشته است و هیچ نوع فشاری را بر این گروه وارد نکرده است.

معاون اول ریاست جمهوری گفت که معضل افغانستان بدون حل معضل تاریخی با پاکستان قابل حل نیست. به گفته او، افغانستان به صلح دو لایه‌ای نیاز دارد که ابتدا باید معضل تاریخی با پاکستان حل شود و سپس طالبان در جامعه ادغام و از پایگاه سیاسی به جای تفنگ مبارزه کنند. هرچند صالح گفت که طالبان بهانه می‌آورند که رهبران دولت افغانستان ۲۰ سال بر سر اقتدار بوده است و باید به آن‌ها هم فرصت داده شود تا کمک‌ها را به دست آورند و به مردم خدمت کنند تا در یک موازنه قرار بگیرد. صالح گفت که این مسایل، فنی است، اما اصل محوری حق رای مردم است.

از جانب دیگر، امرالله صالح توضیح داد، طرحی که به «اصطلاح» روی میز دولت گذاشته شده است، سه موضوع محوری دارد. بخشی از آن مربوط به ارزش‌ها ست و بخش دیگر آن پلی میان امروز و فردا و آینده است. صالح گفت که این بخش جنجالی است و پل ترسیم شده، لرزان است و سرنوشت ۳۰ میلیون نفر را به قهقرا می‌برد و مردم افغانستان را به آینده نمی‌رساند.

با این حال، او تأکید کرد که جوهر زعامت در چنین شرایط معلوم می‌شود که از نامه، بمب و غوفا نترسد و روی اصل محکم ایستاده شود. هرچند به گفته صالح، برخی یاران «کم‌دل و بی‌دل» مسیر عوض کرده‌اند. او اما تأکید کرد که از این نامه نگران نیست و در موقف دولت افغانستان تغییر نیامده است و روی اصول اساسی مردم افغانستان محکم ایستاده است.

صالح بار دیگر اعلام کرد که انتخابات و زمان آن قابل بحث است. به گفته او، روزی، یک میلیون قراردادی و ۱۵۰ هزار سرباز در افغانستان حضور داشته‌اند و دور از امکان نیست ۵۰۰ هزار ناظر خارجی برای برگزاری انتخابات به افغانستان آورده شوند.

به گفته او، همان‌گونه دیگران حق دارند درباره سرنوشت دو هزار و ۵۰۰ سرباز امریکایی و چند هزار سرباز ناتو نامه بنویسند، کنفرانس بگیرند و ۲.۵ هزار راه را جست‌جو کنند، حق دولت مشروع افغانستان نیز است که سرنوشت ۳۰ میلیون نفر را به خواست و جنتری خارجی‌ها به ساز دیگران به معامله نگیرد.

واکنش عبدالله عبدالله به نامه وزیر خارجه امریکا

از جانب دیگر، عبدالله عبدالله، رییس شورای عالی مصالحه ملی در مراسم هفتمین سالیاد درگذشت مارشال فهیم که دقایقی پس از سخنرانی صالح صحبت می‌کرد، گفت که نمی‌خواهد از نامه وزیر خارجه امریکا دفاع و یا توجیه کند، اما در این نامه واقعیت‌هایی درباره اجماع ملی و استعجالیت روند صلح ذکر شده است. به گفته او، روند صلح برای مردم افغانستان که همه روزه قربانی می‌دهند، یک اولویت فوری است.

عبدالله وضعیت جاری افغانستان را به لحاظ نظامی «پیچیده‌ترین» حالت ممکن توصیف کرد و گفت که کشور به لحاظ سیاسی نیز در یک بحران قرار دارد.

او گفت که دو روز پیش از سفر زلمی خلیل‌‎زاد، نماینده سفارت امریکا در کابل نامه‌ای را به او و محمداشرف غنی سپرد، اما این نامه از «یک جایی» به رسانه‌ها داده شد. به گفته او، چند واقعیت در مورد روند صلح افغانستان در این نامه ذکر شده است. عبدالله عبدالله افزود که افغانستان یک کشور مستقل است و باید از جایگاه یک ملت عظیم نماینده‌گی درست صورت بگیرد، اما استعجالیتی که در این نامه در رابطه به صلح اشاره شده است، طبق خواست مردم افغانستان است. او شرح داد که تأمین صلح با عزت و پایدار مساله فوری برای مردم افغانستان است.

رییس شورای عالی مصالحه ملی هم‌چنان گفت که در این نامه به اجماع داخلی و تلاش‌ها برای موفقیت صلح اشاره شده و هم‌چنان در اصولی که در آن مطرح شده است، جای بحث نیست. به گفته او، تصمیم با رهبران و بزرگان افغانستان است که فیصله کنند، صلح می‌کنند و یا خیر.

او تأکید کرد که مردم افغانستان در روزهای دشوار به سر می‌برند و هیچ کس مصونیت ندارد و باید از  خود اهلیت نشان داد و همه مردم افغانستان را دور یک محور جمع کرد.

عبدالله عبدالله هم‌چنان به این موضوع که انتخابات زودهنگام برگزار شود، اشاره کرد و وگفت که باید واقعیت‌های افغانستان در این مورد سنجیده شود و با شک و تردید پرسید که آیا می‌توانیم انتخابات را در سه ماه آینده برگزار کنیم؟ عبدالله عبدالله هم‌چنان براصل «هر فرد، یک رای» تأکید کرد و گفت این خواست همه مردم و بزرگان سیاسی است.

رییس شورای عالی مصالحه ملی از افراط‌ها و تفریط‌ها نسبت به مساله صلح و نیز برخورد با خارجی‌ها انتقاد کرد و گفت که  نباید به شکایت از خارجی‌ها بسنده شود، بلکه ارزش‌ها را در داخل کشور تقویت کرد.

به باور عبدالله، هیچ کسی در افغانستان مخالف صلح نیست، اما باید همه قبول کنند که در یک نقطه عطف تاریخی قرار دارند که به خاطر شرایط داخلی و خارجی به وجود آمده است. او تأکید کرد که هیچ کس نمی‌تواند چیزی را بر مردم افغانستان تحمیل کند، اما اگر نفاق، تبعیض و تفرقه ادامه پیدا کند، هر چیزی خواسته و یا ناخواسته بر مردم تحمیل خواهد شد.

واکنش محمد محقق به نامه وزیر خارجه امریکا

در همین حال، محمد محقق در این نشست گفت که پیام وزارت خارجه امریکا دارای نقاط مثبت و خوبی است، اما چند ضعف اساسی دارد. به گفته او، آهنگ پیام نشان می‌دهد که امریکا به ترکیب و ساختار ملی افغانستان آشنایی ندارد و یا آن را به رسمیت نمی‌شناسد. به باور محقق، نقطه آغاز بحران در افغانستان نادیده گرفته شدن ساختار اجتماعی و ملی افغانستان است. محقق هم‌چنان گفت که لحن این نامه آمرانه است و ذات آن نشان می‌دهد که امریکا در روند صلح عجله دارد. محقق می‌گوید صلح روندی ملی و دوامدار است که با قناعت‌ها همه طرف‌ها حاصل می‌شود و نباید در آن عجله شود. او گفت که افغانستان از امریکا دعوت نکرده بود و حالا نیز نمی‌گوید که از افغانستان بیرون شود.

گفتنی است که آنتونی بلینکن، وزیر خارجه امریکا با ارسال نامه‌ای به رییس جمهور غنی و عبدالله عبدالله دیدگاه دولتش درباره روند صلح افغانستان و اقدامات واشنگتن در این راستا را شرح داده است. در این نامه ضمن این‌که بر ضرورت به نتیجه رسیدن روند صلح تأکید شده است، درباره وخامت اوضاع در افغانستان پس از خروج کامل نیروهای امریکایی و خارجی نیز هشدار داده است. وزیر امور خارجه امریکا خود لحن متن این نامه را « فوری» توصیف کرده است.