حاتم‌بخشی طالبان؛ برنامه پاکستان برای واردات زغال سنگ افغانستان فاش شد
همگانی شدن جزییات واردات زغال سنگ افغانستان توسط پاکستان با موجی از واکنش‌ها در کشور روبه‌رو شده است. حکومت شهباز شریف روز دوشنبه اعلام کرد که با واردات ارزان زغال سنگ از افغانستان و استفاده از آن در انرژی فوسیلی، این کشور ۲.۲ میلیارد دالر صرفه‌جویی می‌کند. او دستور داد که روند واردات زغال سنگ افغانستان تسریع یابد و پول آن نیز با کلدار پاکستانی تسویه شود. طالبان پس از بروز واکنش‌ها و پی بردن به عواقب کارشان، امضای هر نوع قرارداد زغال سنگ با پاکستان را انکار کردند. سران این گروه به زیردستان‌شان دستور دادند که قیمت هر تن زغال سنگ را در گمرک‌ها هم‌زمان با وضع ۳۰ درصدی محصول گمرکی آن، از ۹۰ دالر به ۲۰۰ دالر افزایش دهند. این در حالی است که ارزش یک تُن زغال سنگ آسیا در بازارهای جهانی به بیش از ۴۰۰ دالر می‌رسد. به این ترتیب، زغال سنگ افغانستان با کمتر از یک چهارم قیمت از سوی طالبان و توسط شرکت‌های نزدیک به رهبران این گروه، به پاکستان فروخته می‌شد. آگاهان مسایل اقتصادی این تجارت را به سود پاکستان و هم‌چنان گروه طالبان می‌دانند. آنان می‌گویند که چنین اقدام سبب تاراج منابع طبیعی می‌شود و با ورود کلدار به بازارهای کشور، تجارت افغانستان نیز تنها به بازارهای پاکستان محدود خواهد شد. گفتنی است که براساس آمارها، ماهانه حدود ۵۰۰ هزار تن زغال سنگ کشور با قیمت اندک به پاکستان می‌رود.
شهباز شریف، نخست‌وزیر پاکستان روز دوشنبه، ۶ سرطان، در جریان یک نشست، با اتکا بر آمارهایی که مقامات حکومتش با وی شریک کرده بودند، میزان صرفه‌جویی در لایحه واردات زغال سنگ از افغانستان را ۲.۲ میلیارد دالر اعلام کرد. او برای تولید برق ارزان با استفاده از سوخت‌های فوسیلی، به وزارت تجارت آن کشور دستور داد که زغال سنگ مرغوب را با کلدار پاکستانی (روپیه) از افغانستان وارد کند. رسانه‌های پاکستانی این اقدام را تلاش برای تولید برق ارزان در آن کشور خوانده‌اند. به گفته دفتر نخست‌وزیری پاکستان، این اقدام نه تنها برق ارزان تولید می‌کند، بلکه به صرفه‌جویی در ارز گران‌بهای خارجی پاکستان کمک می‌کند. این کشور هم‌چنان کمیته‌ای را به ریاست خواجه آصف، وزیر دفاع به منظور تسریع روند واردات زغال سنگ ایجاد می‌کند تا انتقال زغال سنگ از افغانستان تسهیل یابد. قرار است براساس دستور شهباز شریف، وزارت راه آهن پاکستان همه اقدامات لازم را برای اطمینان از تحویل سریع زغال سنگ وارداتی به نیروگاه‌های تولید برق انجام دهد.
این اقدام نخست‌وزیر پاکستان موجی از واکنش‌ها را در افغانستان به دنبال داشت. بیشتر شهروندان پس از پی بردن به ارزش زغال سنگ در بازارهای جهانی، بر فروش آن از سوی طالبان به پاکستان، انتقاد کردند. کاربران شبکه اجتماعی طالبان را «دست‌نشانده دولت پاکستان» خواندند و تصریح کردند که به همین دلیل، آن کشور به گونه آزادانه منابع طبیعی را به قیمت ارزان از افغانستان تهیه می‌کند. براساس معلومات، ارزش هر تُن زغال سنگ کشورهای آسیایی در بازارهای جهانی به بیش از ۴۰۰ دالر می‌رسد. این در حالی است که پاکستان زغال سنگ افغانستان را به کمتر از یک چهارم قیمت (۹۰ دالر) خریداری می‌کند. براساس آمارها، ماهانه حدود ۵۰۰ هزار تن زغال سنگ افغانستان به پاکستان می‌رود.
در همین حال، طالبان در واکنش عجولانه به تصمیم نخست‌وزیر پاکستان، گفته‌اند که آنان هیچ‌گونه قراردادی با شرکت پاکستان یا دولت پاکستان ندارند. به گفته اعضای طالبان، این گروه قرارداد زغال سنگ را تنها با شرکت‌های داخلی امضا کرده است. افزون بر این، وزارت مالیه طالبان روز سه‌شنبه، ۷ سرطان، با نشر خبرنامه‌ای نوشته است که براساس فیصله رهبری این وزارت، قیمت صادرات هر تُن زغال‌سنگ در گمرکات کشور، از ۹۰ دالر به ۲۰۰ دالر امریکایی افزایش یافته است. این وزارت افزوده است که بنا بر افزایش قیمت زغال‌سنگ در بازارهای جهانی، براساس قانون گمرکات افغانستان و طرزالعمل قیمت‌گذاری، آنان بر افزایش قیمت زغال‌سنگ توافق کرده‌اند و این تصمیم پس از همان روز قابل تطبیق است. هم‌چنان ۳۰ درصد محصول گمرکی نیز بر صادرات زغال سنگ وضع شده است. با این حال، این رقم حتا کمتر از نصف قیمت اصلی زغال سنگ کشورهای آسیایی در بازارهای جهانی است.
هم‌زمان با این، آگاهان اقتصادی از عواقب ناگوار برنامه‌های دولت پاکستان هشدار می‌دهند. میراحمد شکیب، آگاه اقتصادی و بانکداری روز سه‌شنبه، ۷ سرطان به روزنامه ۸صبح گفت که پاکستان پس از جنگ اوکراین و افزایش قیمت انرژی در جهان، با مشکل روبه‌رو شده است و قیمت نفت نیز در آن کشور افزایش یافته است. او افزود که پاکستان ۸۵ درصد زغال سنگ مورد نیازش را از بیرون کشور، به ویژه افریقای جنوبی وارد می‌کرد که در حال حاضر آن را با نصف قیمت از افغانستان به دست می‌آورد. به گفته وی، این روند واردات پس از تسلط دوباره طالبان، با پیروی از مدل بارتر (جنس به جنس) انجام می‌شود و با کلدار پاکستانی صورت می‌گیرد. این آگاه مسایل اقتصادی تصریح کرد که روند کنونی تجارت سراسر به نفع پاکستان و طالبان است، اما سرانجام به تاراج منابع ملی می‌انجامد. او گفت که گروه طالبان با فروش پیهم زغال سنگ، بودجه مورد نیازش را تأمین و پاکستان نیز زغال‌سنگ مورد نیاز خود را به حدود نصف قیمتی که پیش از این می‌پرداخت، وارد می‌کند.
در کنار این موارد، به باور آقای شکیب، تأکید پاکستان بر واردات زغال سنگ با استفاده از کلدار نیز منافع زیادی برای این کشور دارد. به گفته او، پاکستان از چندین سال به این‌سو با کاهش ذخایر ارزی مواجه است و اکنون ذخایر آن کشور بسیار کاهش یافته است. آقای شکیب افزود که با توجه به همین مورد، پاکستان نمی‌تواند که زغال سنگ و سایر مواد مورد ضرورتش را به ارز جهانی و به گونه نقد خریداری کند و تلاش دارد که آن را از بازارهای افغانستان تهیه کند. به این ترتیب پاکستان از فشار تأمین ارز عمده جهانی، به ویژه دالر و یورو برای تصفیه معاملات تجارتی خود می‌کاهد.
میراحمد شکیب گفت که پاکستان در کنار به دست آوردن این منافع، منابع افغانستان را در نبود یک نظام ملی و مسوول، تاراج می‌کند. هم‌چنان به باور او، این کشور با پرداخت کلدار به افغانستان، برای افزایش واردات افغانستان از پاکستان زمینه‌سازی می‌کند، زیرا به باور آقای شکیب، افغانستان نیز با کمبود شدید ارز مواجه شده و طالبان با به دست آوردن کلدار پاکستانی از رهگذر صادرات زغال‌سنگ، آن را برای تصفیه معاملات بازرگانی خود با پاکستان، استفاده می‌کند. ای در حالی است که به گفته آقای شکیب، افغانستان از این پول تنها در واردات با پاکستان استفاده می‌تواند، زیرا دیگر کشورها با کلدار دادوستد نمی‌کنند.
گفتنی است که پیش از این، گزارش‌های زیادی از قاچاق و فروش ارزان زغال سنگ به پاکستان نشر شد. با این حال، طالبان همواره این گزارش‌ها را نادیده گرفتند. پیش از این، منابع به روزنامه ۸صبح گفته بودند که قراردادهای استخراج زغال سنگ در رژیم طالبان شفاف نیست. به گفته آنان، طالبان قرارداد زغال سنگ شمال کشور را به شرکت‌های مربوط به افراد خودشان داده‌اند و آن را بسیار ارزان به پاکستان می‌فروشند.