بودجه‌ی کدام پروژه‌ها برای «دسترخوان ملی» تنقیص شده است؟
برنامه «دسترخوان ملی» که از سوی حکومت طرح شده و قرار است که تطبیق شود با مخالفت مجلس نماینده‌گان روبه‌رو شده است. معلومات کمیسیون مالی و بودجه مجلس نماینده‌گان نشان می‌دهد که برای اجرای این برنامه، بودجه ۱۷ پروژه توسعه‌ای و فنی یا تنقیص شده و یا بخشی از بودجه آن به حساب «دسترخوان ملی» منتقل شده است. کمیسیون مالی و بودجه تصریح می‌کند که در بودجه تنقیص شده شفافیت وجود ندارد. بر اساس گفته‌های اعضای این کمیسیون، از بودجه این پروژه‌ها حدود ۳۳۵ میلیون دالر تنقیص شده، در حالی که برای بودجه دسترخوان ملی حدود ۲۸۰ میلیون دالر نظر گرفته شده است. از این میان سرنوشت ۵۵ میلیون دالر آن مشخص نیست که در کجا و چگونه به مصرف می‌رسد. در همین حال وزارت مالیه می‌گوید که بودجه پروژه‌های تنقیص شده از تعهدات دونر و بودجه غیر اختیاری است.
کمیسیون مالی و بودجه مجلس نماینده‌گان می‌گوید که حکومت برای تمویل بودجه دسترخوان ملی، بودجه ۱۷ پروژه توسعه‌ای و فنی را تنقیص کرده است. اعضای مجلس نماینده‌گان تطبیق این پروژه‌ها را مهم و حیاتی می‌دانند و از تنقیص بودجه این پروژه‌ها انتقاد دارند. نماینده‌گان مجلس استدلال می‌کنند که برنامه دسترخوان ملی «غیرشفاف و ناکارا» است، از این رو بر تطبیق این پروژه‌ها تأکید دارند. از سویی هم معلومات کمیسیون مالی و بودجه مجلس نماینده‌گان نشان می‌دهد، از بودجه‌هایی که تنقیص شده، سرنوشت ۵۵ میلیون و ۷۵۰ هزار دالر ناروشن است. این کمیسیون تصریح می‌کند که وزارت مالیه هنوز روشن نساخته است که این مقدار پول را در کجا و چگونه به مصرف می‌رساند. وزارت مالیه برای تمویل بودجه دسترخوان ملی، ۳۳۵ میلیون دالر را از بودجه‌ی این پروژه‌ها تنقیص کرده است. در حالی‌که بودجه دسترخوان ملی را ۲۸۰ میلیون دالر اعلام کرده است.
بر اساس سند کمیسیون مالی و بودجه، وزارت مالیه پروژه وزارت‌های زراعت، شهرسازی و اراضی، فواید عامه، مالیه، معارف، اداره مستقل ارگان‌های محل، شهرداری، اداره ملی تنظیم آب و برشنا را تنقیص و به بودجه دسترخوان ملی افزوده است.
پروژه‌های وزارت زراعت، آبیاری و مالداری
طبق این معلومات، وزارت مالیه بودجه دو پروژه وزارت زراعت، آبیاری و مالداری زیرنام‌های «پروژه‌ی ملی باغداری و مالداری» و «احداث ذخایر استراتژیک غله‌جات» را تنقیص کرده است. بر اساس سند این کمیسیون، وزارت مالیه ۹۶۲ میلیون و ۵۰۰ هزار افغانی را از بودجه «برنامه‌ی ملی باغداری و مالداری» تنقیص و به برنامه دسترخوان ملی افزوده است. برای تطبیق این پروژه، وزارت مالیه حدود یک میلیارد و ۸۹۷ میلیون افغانی را در نظر گرفته بود که از این میان یک میلیارد و ۳۱۱ میلیون آن اجرا و ۵۸۵ میلیون و ۶۹۹ هزار و ۲۴۰ افغانی آن باقی‌مانده است. این پروژه در سال ۲۰۱۳ آغاز شده و قرار است که در سال ۲۰۲۱ میلادی تکمیل شود.
هم‌چنان از بودجه «احداث ذخایر استراتژیک غله‌جات» نیز یک میلیارد و ۴۶۳ میلیون افغانی تنقیص و برای تمویل دسترخوان ملی اضافه شده است. وزارت مالیه برای تطبیق این پروژه، ۵۱۵ میلیون و ۲۲۰ هزار افغانی برای سال مالی ۱۳۹۹ در نظر گرفته بود که از این جمله حدود ۳۲۲ میلیون و ۶۴۰ هزار افغانی اجرا و حدود ۴۸۲ میلیون ۹۵۵ هزار و ۹۷۹ افغانی باقی مانده است. این پروژه از پروژه‌های جدید وزارت زراعت است که بودجه آن از سوی بانک جهانی پرداخت می‌شود. سخنگوی وزارت زراعت می‌گوید که بودجه این پروژه حدود ۱۰۰ میلیون دالر است. اکبر رستمی، سخنگوی وزارت زراعت آبیاری و مالداری گفت که این پروژه‌ها کارهایش عملاً جریان دارد و تنقیص بودجه آن «به هیچ وجه» روی تطبیق آن اثر منفی ندارد.
پروژه‌های فنی وزارت مالیه
وزارت مالیه بودجه پروژه‌های «ریفورم مصارف و عمل‌کرد مالی، وجوه انکشافی برای مشارکت عامه و خصوصی، پروژه دارای اولویت ملی توان‌مندسازی اقتصادی زنان و عصری‌سازی بانک‌ها» را نیز تنقیص کرده است. براساس معلومات، وزارت مالیه از بودجه پروژه ریفورم مصارف و عمل‌کرد مالی حدود سه میلیارد و ۸۰ میلیون افغانی تنقیص و به برنامه دسترخوان ملی افزوده است. این در حالی است که برای تطبیق این پروژه ۵۲۷ میلیون و ۱۳۴ هزار و ۱۱۸ افغانی در سند بودجه سال مالی ۱۳۹۹ در نظر گرفته است که از این میان ۴۱۲ میلیون و ۷۹۸ هزار۶۹۶ افغانی آن اجرا و حدود ۱۱۴ میلیون و ۳۳۵ هزار و ۴۳۲ افغانی باقی‌مانده است. قرار است که مبلغ تنقیص شده در سال مالی ۱۴۰۰ دو باره به این پروژه از طرف دونر افزوده شود.
همین‌طور از پروژه وجوه انکشافی برای مشارکت عامه و خصوصی یک میلیارد و ۵۴۰ میلون افغانی تنقیص شده است. وزارت مالیه برای تطبیق این پروژه‌اش ۳۰۶ میلیون ۱۷۰ هزار و ۶۵۶ افغانی در سال جاری مالی اختصاص داده بود که از این جمله ۱۷۳ میلیون ۱۹۸ هزار و ۹۷۷ افغانی آن اجرا و ۱۳۲ میلیون ۹۷۱ هزار و ۶۷۹ افغانی باقی‌مانده است. وزارت مالیه گفته است که این مبلغ تنقیص شده از بودجه اختصاصی سال مالی ۹۹ نمی‌باشد، بلکه از مجموع کمک‌های تعهد شده دونر است. هم‌چنان این وزارت گفته است که قرار است بودجه این پروژه در بودجه سال مالی ۱۴۰۰ از طرف دونر دو باره به پروژه اضافه شود.
هم‌چنان وزارت مالیه بودجه «عصری‌سازی بانک‌ها» را نیز برای تمویل دسترخوان ملی تنقیص کرده است. وزارت مالیه حدود دو میلیارد و ۱۵۶ میلیون آن را تنقیص کرده است. این وزارت برای تطبیق این پروژه در بودجه سال مالی ۱۳۹۹ حدود ۵۲ میلیون و ۸۶۸ هزار و ۱۹ افغانی اختصاص داده بود که از این میان حدود ۲۰۰ میلیون و ۵۵۶ هزار و ۸۱ افغانی آن را اجرا و ۲۴۴ میلیون ۴۲۳ هزار و ۵۰۴ آن باقی‌مانده است. علاوه بر این، از بودجه پروژه «دارای اولویت ملی توان‌مندسازی اقتصاد زنان» نیز حدود ۳۰۸ میلیون دالر تنقیص شده است. وزارت مالیه برای این پروژه‌اش در بودجه سال مالی ۱۲۱ میلیون و ۴۰۵ هزار و ۷۴ افغانی در نظر گرفته بود که از این میان حدود ۱۱ میلیون و ۸۳۹ هزار و ۳۹۵ افغان آن اجرا و ۱۰۹ میلیون ۵۷۵ هزار و ۶۷۹ افغانی آن باقی‌مانده است.
وزارت مالیه می‌گوید که بودجه این پروژه‌ها از سوی بانک جهانی تمویل می‌شد و در اکثر موارد، تنقیصات است که در سال آینده دوباره تمویل می‌شود. این وزارت می‌گوید که اهمیت دسترخوان ملی را و اثرات برخاسته از آن را در اولویت قرار داده از این رو تلاش می‌کند تا برای مردم مصونیت غذایی ایجاد کند. این وزارت خاطر نشان می‌کند که این پروژه‌ها از بین نرفته و در سال مالی آینده، بانک جهانی آن‌ها را دوباره تمویل می‌کند.
پروژه اداره ملی تنظیم آب
حکومت برای مبارزه با گرسنه‌گی ناشی از ویروس کرونا، بودجه «احیا و انکشاف سیستم آبیاری در افغانستان» را نیز تعدیل کرده است و پول آن را جهت حمایت از برنامه‌ی دسترخوان ملی تخصیص داده است. وزارت مالیه برای تطبیق این پروژه یک میلیارد و ۹۵۰ میلیون افغانی اختصاص داده بود که از این میان حدود ۹۳۴ میلیون و ۴۰۶ هزار و ۵۹۷ افغانی آن اجرا شده است. وزارت مالیه اما برای تمویل برنامه دسترخوان ملی ۹۶۲ میلیون و ۵۰۰ هزار افغانی آن را کسر کرده است. با این حال از مجموع این بودجه حدود یک میلیارد و ۶۳۱ میلیون و ۵۹۳ هزار و ۴۰۳ افغانی باقی مانده است. این پروژه قرار بود که در ماه دسامبر سال جاری تکمیل شود.
پروژه شرکت برشنا
وزارت مالیه هم‌چنان بودجه پروژه «واحد حمایه پلان گذاری و ارتقای ظرفیت» شرکت برشنا را نیز تنقیص کرده است. بر اساس معلومات کمیسیون مالی و بودجه، این وزارت حدود ۷۷ میلیون دالر را از مجموع بودجه این پروژه تنقیص و به بودجه دسترخوان ملی افزوده است. این در حالی است که وزارت مالیه برای تطبیق این پروژه ۱۵۶ میلیون افغانی را در سال مالی ۱۳۹۹ در نظر گرفته بود که از این میان حدود ۹۳ میلیون و ۱۱۶ هزار و ۶۶۲ افغانی آن اجرا و ۶۲ میلون و ۸۸۳ هزار و ۳۳۷ افغانی آن باقی‌مانده است.
پروژه شهرداری کابل
به این ترتیب بودجه پروژه «توسعه و بهبود سیستم ترانسپورت شهری» نیز تنقیص و به برنامه دسترخوان ملی انتقال داده شده است. این پروژه از جمله پروژه شهرداری کابل است. وزارت مالیه برای تطبیق این پروژه یک میلیارد و ۷۷ میلیون ۱۱۴ هزار و ۶۲۶ افغانی اختصاص داده بود که از این میان ۲۲۱ میلیون ۴۳۷ هزار و ۸۲۴ افغانی آن مصرف شده است. وزارت مالیه اما برای تمویل و حمایت از برنامه دسترخوان ملی، از بودجه این پروژه حدود ۱۵۴ میلیون افغانی تنقیص کرده و به بودجه این برنامه‌ی انتقال داده است. از مجموع این بودجه‌ها ۸۵۵ میلیون ۶۷۶ هزار و ۸۰۲ افغانی باقی‌مانده است. قرار بود که این پروژه در ماه دسامبر سال جاری تکمیل گردد.
سمیرا رسا، سخنگوی شهر داری کابل تصریح می‌کند که امسال در حدود دو میلیون دالر به خاطر مبارزه با ویروس کرونا از بودجه این پروژه کسر شده است. وی اما بیان داشت که کسر بودجه در تطبیق و اجرایی این پروژه کدام تأثیر منفی نداشته و پروژه توسعه و بهبود سیستم ترانسپورت شهری مطابق برنامه‌ها پیش‌رفت داشته است. وی افزود که تقریباً در سال مالی جاری حدود ۹۶ درصد پیش‌رفت بودجه‌ای داشته و احتمال دارد که تا ختم این سال چهار درصد دیگر نیز تکمیل شود.
پروژه وزارت فواید عامه
پروژه «اتصال- ترانس هندوکش- دوشی بامیان» از جمله ۱۷ پروژه‌ای است که بودجه آن تنقیص و به برنامه‌ی دسترخوان ملی انتقال داده شده است. این پروژه از جمله پروژه‌های مهم انکشافی است که ولایت بامیان را با ولایت بغلان وصل می‌کند. کار ساخت این پروژه سال‌ها است که آغاز شده اما تاکنون تکمیل نشده است. وزارت مالیه اما برای حمایت از برنامه دسترخوان ملی حدود ۷.۷ میلیارد افغانی آن را تنقیص کرده است. این در حالی است که برای اجرایی شدن این پروژه حدود ۵۰۰ میلیون افغانی در سال مالی جاری در نظر گرفته شده بود. از این میان حدود ۳۵۳ میلیون و ۷۶۸ هزار و ۶۵۱ افغانی آن اجرا و ۵۷۸ میلیون ۲۳۱ هزار و ۳۴۹ آن باقی‌مانده است. وزارت مالیه تصریح کرده است که بودجه انتقال شده از بودجه اختصاصی سال مالی ۱۳۹۹ نیست، بلکه از مجموع کمک‌های تعهد شده دونر است. این وزارت تصریح کرده است که بودجه تنقیص شده در سال مالی ۱۴۰۰ دوباره به پروژه اتصال ترانس هندوکش- دوشی بامیان افزود می‌شود.
با این همه وزارت فواید عامه اما تصریح می‌کند که بودجه تنقیص شده هیچ تاثیر روی تطبیق این پروژه ندارد. این وزارت تصریح می‌کند که چهار «سگمنت» این پروژه قرارداد شده و طرف قرارداد عملا در ساحه کار می‌کنند. هم‌چنان دو بخش این پروژه باقی‌مانده و در مراحل تدارکات آن رسیده است. این وزارت خاطرنشان می‌کند، زمانی‌که این پروژه به اعلان برود، وزارت مالیه و بانک جهانی متعهد اند تا بودجه آن را تمویل کنند. پیش‌تر مردم بامیان با توجه به این‌که از تنقیص این بودجه بی‌خبر بودند، هم‌زمان با تاکید بر تطبیق برنامه‌ی دسترخوان ملی، خواستار تطبیق هرچه زودتر این پروژه شده بودند.
پروژه‌های انکشافی وزارت شهرسازی و اراضی
پروژه‌های «انکشاف شهرهای افغانستان و سیستم اداری زمین‌های افغانستان» از جمله دیگر پروژه‌ها است که کمیسیون مالی و بودجه می‌گویند که بودجه آن از سوی وزارت مالیه تنقیص و به برنامه‌ی دسترخوان ملی اضافه شده است. بر اساس معلومات این کمیسیون، وزارت مالیه از بودجه انکشاف شهرهای افغانستان حدود ۷۷ میلیون افغانی را تنقیص کرده است. وزارت مالیه در اوایل سال مالی ۱۳۹۹برای تطبیق این پروژه ۸۲۳ میلیون ۴۶۷ هزار افغانی تخصیص داده بود اما از این میان حدود ۲۰۷ میلیون و ۶۸۴ هزار و ۳۷۲ افغانی اجرا شده و ۶۱۵ میلیون ۷۸۲ هزار و ۶۲۷ افغانی آن باقی‌مانده است. این پروژه قرار بود که در اواخر سال جاری تکمیل شود.
افزون بر این، بودجه «سیستم اداری زمین‌های افغانستان» نیز تنقیص شده است. بر اساس معلومات کمیسیون مالی و بودجه، وزارت مالیه حدود ۷۷۰ میلیون افغانی را تنقیص کرده است. این در حالی است که برای تطبیق این پروژه ۳۸۵ میلیون در سال مالی ۱۳۹۹ اختصاص داده بود که از این جمله حدود ۵۹ میلیون و ۹۰۲ هزار و ۹۰۷ افغانی آن اجرا شده و ۳۲۵ میلیون و ۹۷ هزار و ۹۰۷ افغانی آن باقی‌مانده است. وزارت مالیه اما تصریح کرد که بودجه تنقیص شده از بودجه اختصاصی سال جاری نیست، بلکه از مجموع کمک‌های تعهد شده‌ی دونر کسر شده است. این وزارت افزوده است که بودجه تنقیص شده قرار است که در بودجه سال مالی ۱۴۰۰ اضافه شود.
پروژه اصلاح کیفیت معارف
پروژه «اصلاح کیفیت معارف» از جمله پروژه‌های «مهم و حیاتی» است که بودجه آن به منظور تمویل برنامه دسترخوان ملی افزوده شده است. طبق معلومات کمیسیون مالی و بودجه وزارت مالیه برای حمایت برنامه دسترخوان ملی یک میلیارد و ۹۲۵ میلیون افغانی کسر و به این برنامه انتقال داده است. وزارت مالیه تصریح کرده که پول تنقیص شده از بودجه اختصاصی سال مالی ۱۳۹۹ نیست، بلکه از مجموع کمک‌های تعهد شده دونر است که قرار است که پول تنقیص شده در بودجه سال آینده شامل شود.
این در حالی است که وزارت مالیه برای تطبیق برنامه اصلاح کیفیت معارف، حدود ۵۵۰ میلیون افغانی را در کتاب سال مالی جاری اختصاص داده بود که از این میان حدود ۸۷ میلیون و ۶۹۵ هزار و ۸۱۲ افغانی آن اجرا و ۴۶۲ میلیون و ۳۰۴ هزار و ۱۸۸ افغانی باقی‌مانده است.
پروژه اداره مستقل ارگان‌های محلی
به این ترتیب بودجه «سرمایه گذاری شهر» نیز از سوی وزارت مالیه تنقیص و به بودجه دسترخوان ملی اضافه کرده است. این وزارت در حدود یک میلیارد و ۱۵۵ میلیون افغانی را از بودجه این پروژه تنقیص کرده است. وزارت مالیه خاطر نشان کرده که بودجه تنقیص شده از بودجه اختصاصی سال مالی ۱۳۹۹ نیست بلکه از مجموع کمک‌های تعهد شده دونر است و قرار است که پول تنقیص شده در سال مالی ۱۴۰۰ شامل شود. از سوی دیگر این وزارت برای عملی‌سازی این پروژه ۴۸۴ میلیون ۴۵۴ هزار و ۸۵۴ افغانی را اختصاص داده بود که از این میان در حدود ۲۵۴ میلیون و ۲۳۹ هزار و ۵۲۴ افغانی آن اجرا شده و ۲۳۰ میلیون و ۲۱۵ هزار و ۳۳۰ افغانی باقی‌مانده است.
پروژه وزارت اقتصاد
وزارت مالیه هم‌چنان بودجه پروژه «اشتغال‌زایی» وزارت اقتصاد را نیز تنقیص کرده است. این وزارت حدود ۴۳۱ میلیون و ۲۵۰ هزار افغانی را از این بودجه تنقیص و به بودجه دسترخوان ملی افزوده است. وزارت مالیه برای تطبیق این پروژه ۲۳۶ میلیون ۳۲۱ هزار و ۸۱۸ افغانی را در سال مالی ۹۹ اختصاص داده بود که از این میان ۶۵ میلیون و ۲۰۵ هزار و ۳۲۲ افغانی آن اجرا و ۱۷۱ میلیون ۱۱۶ هزار و ۴۹۶ افغان آن باقی‌مانده است. وزارت مالیه تصریح کرده است که پروژه تنقیص شده از بودجه سال جاری نه بلکه از کمک‌های تعهد شده از سوی دونر است. این وزارت افزوده است. این وزارت افزوده است که بودجه تنقیص شده دوباره در سال آینده مالی شامل می‌شود.
در همین حال وزارت اقتصاد نیز تأیید می‌کند که وزارت مالیه بودجه پروژه تغییر را در حدود ۶.۳ میلیون تعدیل کرده و به برنامه‌ی دسترخوان ملی افزوده است. سهراب بهمن سخنگوی وزارت اقتصاد به ۸صبح گفت که این پروژه از سه سال پیش به این سو آغاز شده و تنقیص بودجه کدام تأثیر روی پروژه ندارد. این پروژه به منظور اشتغال‌زایی برای مهاجرین است که از کشورهای بیرونی به کشور بازگشت می‌کنند.
پروژه کمیسیون اصلاحات اداری
پروژه «تغییر» از پروژه‌های مربوط به کمیسیون اصلاحات اداری است که بودجه آن نیز تعدیل شده و به برنامه دسترخوان ملی افزوده شده است. وزارت مالیه در حدود یک میلیارد و ۵۴۰ افغانی از بودجه این پروژه تنقیص و به برنامه دسترخوان ملی اضافه کرده است. برای تطبیق این پروژه حدود یک میلیارد افغانی در نظر گرفته شده بود که از این میان ۸۱۲ میلیون و ۵۳۱ هزار و ۵۵۴ افغانی آن مصرف و ۱۸۷ میلیون و ۴۶۸ هزار و ۴۴۶ افغانی آن باقی‌مانده است. با این حال وزارت مالیه گفته است که از این پروژه حدود ۱۸ میلیون دالر صرفه‌جویی شده و تنها مبلغ دو میلیون دالر آن تنقیص شده است. هم‌چنان بودجه پروژه «سیستم پرداخت معاشات» نیز تعدیل شده است. بر اساس معلومات کمیسیون مالی و بودجه این بودجه این پروژه تاکنون شامل سند بودجه نشده و حدود یک میلیارد و ۵۴۰ افغانی از تعهدات دونر تنقیص شده است. کمیسیون اصلاحات اداری می‌گوید که بودجه تنقیص شده از پروژه تغییر کدام تأثیر در تطبیق این پروژه ندارد. بر اساس معلومات این کمیسیون حدود یک هزار بست «بست یک، دو و سه» شامل این پروژه است و کدام تغییر رونما نشده و در تطبیق آن هیچ تغییرات نیامده است.
با این همه وزارت مالیه اما می‌گوید، تنقیصاتی که از جانب تمویل‌کننده‌گان از بودجه غیراختیاری به منظور تمویل برنامه‌ی دسترخوان ملی صورت گرفته است، شامل ۱۷ پروژه‌ای است که از ۱۶ پروژه آن هیچ مبلغی از بودجه تخصیص داده شده سال مالی ۱۳۹۹ تنقیص نشده، بلکه از مجموع کمک‌های تعهد شده‌ی دونر بوده است. وزارت مالیه هم‌چنان می‌افزاید که تمامی پول‌های تنقیص شده از بودجه غیراختیاری و از صلاحیت‌های این وزارت است. بر اساس اصول‌نامه اجرای بودجه «تصمیم‌گیری تمویل پروژه‌های اختیاری از صلاحیت‌های دولت است. اما تصمیم گیری در مورد پروژه‌های غیراختیاری از صلاحیت‌های تمویل‌کننده‌گان است. شامل کردن پروژه‌های غیراختیاری و یا تنقیص، ازدیاد وجوه آن من‌حیث ضمایم بودجه در جریان سال مالی از صلاحیت‌های وزارت مالیه است.»
برنامه دسترخوان ملی در بیست‌ونهم سرطان سال جاری از سوی حکومت افتتاح شد. مسوولان احتمال می‌دهند که این روند هفته آینده آغاز شود و در آن، ۱۳۵ خانواده در دور اول پوشش یابند. این برنامه جز برنامه‌های کمکی حکومت برای مبارزه با گرسنه‌گی برخاسته از ویروس کرونا است. حکومت پس از برنامه نان خشک، برنامه دسترخوان ملی را روی دست گرفته و قرار است که ۵ میلیون خانواده از این کمک‌ها مستفید شوند.