تجارت خون‌بار با زنده‌گی ماین‌روب‌ها در پروژه تاپی
شش ماین‌روب مؤسسه‌ی (AMDC) در قندهار، چرا و چگونه کشته شدند.
سندهای رسیده به روزنامه‌ی ۸صبح نشان می‌دهد که با گذشت بیش‌تر از دو سال از قرارداد بیمه‌ی یک میلیون دالری کارمند ماین‌روب مؤسسه «AMDC» که از سوی افراد ناشناس کشته شده بوند، تاهنوز یک افغانی هم پرداخت نشده است.
در حالی که سه صد ماین روب این مؤسسه از سوی شرکت ساختمانی «وینکو امتیاز» برای پاک‌کاری ساحه‌ی پروژه‌ی تاپی استخدام و هم-زمان ۲۰ هزار دالر از سوی یک شرکت بیمه‌کننده داخلی و یک میلیون دالر هم از سوی یک شرکت بیمه‌کننده خارجی برای مدت سه ماه بیمه شده بودند، اما تنها بیمه‌ی ۲۰ هزار دالری به خانواده‌های قربانی پرداخت شده است.
هم‌چنان، پیش از آن‌که زمان قرارداد سه ماهه‌ی این ماین‌روبان به پایان برسد، در اثر یک حمله‌ی مسلحانه از سوی افراد ناشناس، شش تن این ماین‌روب‌ها در جریان وظیفه کشته شده‌اند.
محمدهارون، باشنده‌ی ناحیه ششم شهر قندهار و فرزند بریالی، یکی از خانواده‌های قربانی رویداد میوند می‌گوید که قاتل پدرش تا کنون مشخص نیست و او از حکومت می‌خواهد که افزون بر شناسایی قاتلان پدرش، شرکت بیمه‌گیرنده «وینکو امتیاز» را به دلیل اختلاس و فریب‌کاری در پرداخت بیمه‌ی زنده‌گی پدرش مورد پیگرد قانونی قرار دهد.
اسناد و قراردادهای این پروژه که از یک منبع معتبر پروژه‌ی «تاپی» به دست خبرنگار روزنامه ۸صبح رسیده، نشان می‌دهد که شرکت ساختمانی وینکو امتیاز قرارداد بخش ماین‌پاکی پروژه تاپی را که به ارزش ۲۲ میلیون دالر هزینه دارد، بدون هیچ‌گونه روش قانونی تدارکات به دست آورده است.
این قرارداد میان شرکت ساختمانی وینکو امتیاز و مؤسسه‌ی ماین‌روبی AMDC عقد شده است.
در متن این قرارداد آمده است: «بیمه‌ی کارمندان هریک به مقدار یک میلیون دالر مسوولیت شخص سوم است که در صورت مرگ، جراحت جسمی، خساره مالی و یا از دست دادن اعضای بدن، ناشی از کدام رویداد، صورت می‌گیرد.»
مسوولان مؤسسه ماین‌پاکی «AMDC» عقد این قرارداد با شرکت وینکو امتیاز را می‌پذیرند، اما بیمه‌ی یک میلیون دالری را مربوط یک شرکت خارجی می‌دانند و هیچ نام و نشان و جزییاتی از آن به دست نمی‌دهند.
در حالی که بیمه‌ی یک میلیون دالری هر ماین‌روب در متن قرارداد این شرکت با مُهر و امضای هردو طرف وضاحت دارد، اما محمدناصر حیدری، رییس مؤسسه AMDC می‌گوید: «مطابق همین قرارداد به هر خانواده قربانی بیست هزار دالر نقد پرداختیم و از یک میلیون ما خبر نداریم.»
یافته‌ها هم‌چنان نشان‌دهنده‌ی این است که این قراردادها بدون روش قانونی تدارکات و بدون پادرمیانی نهادهای مسوول دولت افغانستان، عقد شده است. چنان‌چه رامین ایاز، سخنگوی اداره‌ی تدارکات ملی، طی یک ایمیل رسمی نوشت: «مشخصاً پروسه تدارکاتی پروژه تاپی به کمیسیون محترم تدارکات ملی ارایه نشده است.»
روایت حال و پیشینه‌ی رویداد
بربنیاد گفته‌های شاهدان عینی و خانواده‌های قربانیان، ساعت ده روز سه‌شنبه ۳۱ ثور ۱۳۹۷ خورشیدی، گروهی از مردان مسلح ناشناس سوار بر موتر سراچه و موترسایکل در منطقه‌ی ملنگ کاریز ولسوالی میوند ولایت قندهار، بر کارمندان ماین‌روب حمله‌ور شده و پنج تن از آن‌ها را با ضرب گلوله به قتل رسانده و یک تن دیگر‌شان را زنده با خود می‌برند؛ اما یک روز بعد او را نیز می‌کشند و جنازه‌اش را بر سر راه عام رها می‌کنند.
سید‌عبدالقیوم، باشنده‌ی اصلی ولایت زابل و یکی از کارمندان مؤسسه ماین‌روبی AMDC، از چشم‌دید خود در روز حادثه‌ی کشتار ماین‌روبان در ولسوالی میوند می‌گوید: «آن‌ها بدون هم‌آهنگی و اجازه‌ی رسمی و کتبی از سوی فرد مسوول هم‌آهنگ‌کننده، به کار ماین‌روبی شروع کرده بودند.»
عبدالقیوم که به گفته‌ی خودش تجربه و سابقه‌ی سیزده‌ساله در بخش ماین‌روبی در نهادها و شرکت‌های مختلف دارد، می‌افزاید که در گذشته‌ها نیز پروسه طوری بود که پیش از آغاز به کار باید اجازه‌نامه‌ی رسمی از سوی گروه‌های مخالف مسلح در مناطق ناامن گرفته می‌شد و سپس با اطمینان کامل، کارمندان به کارشان در ساحه شروع می‌کردند. اما به گفته وی، قضیه میوند برعکس اتفاق افتاده است. عبدالقیوم می‌گوید که شخصی به نام حاجی خان‌آکا، مسوول هم‌آهنگی شرکت، قرار بود اجازه‌نامه‌ی رسمی آغاز به کار ماین‌روبان را از سوی طالبان منطقه به دست بیاورد، اما به دلیل نامعلومی وظیفه‌اش را انجام نداده و حتا به گمان بیش‌تر در این قضیه شریک است؛ چون پس از اعتراض و سروصداهای خانواده‌های قربانیان، از سرنوشت حاجی خان‌آکا نیز تا اکنون خبری نیست.
از سوی دیگر، خانواده‌های قربانیان این رویداد می‌گویند که آن‌ها از بیمه‌ی یک میلیون دالری که با یک شرکت بیمه‌ی خارجی قرارداد شده، خبر ندارند.
سید‌عبدالباری، باشنده روستای کرز ولسوالی دند ولایت قندهار و فرزند یکی از قربانیان این رویداد، می‌گوید که یک‌صد هزار افغانی از سوی مؤسسه «AMDC» در مراسم تکفین و حدود سه ماه بعد آن بیست‌هزار دالر از سوی شرکت بیمه «ICA» دریافت کرده‌اند.
او در مورد این‌که بداند مقدار اصلی کل بیمه‌ی زنده‌گی پدرش چند بوده، می‌گوید: «چندین بار از مسوولان موسسه و شرکت بیمه‌کننده خواستیم که یک کاپی از قرارداد پدرم را بدهند، اما ندادند.»
به گفته وی، پدرش سید‌عبدالولی از سیزده سال به این سو در بخش ماین‌روبی کار کرده و به تازه‌گی یک قرارداد سه‌ماهه در پروژه‌ی تاپی گرفته بود.
پسر این ماین‌روب قربانی می‌افزاید که با چند تن از افراد گروه طالبان نیز در این باره صحبت کرده، اما آن‌ها مسوولیت این حمله را نپذیرفته‌اند.
گزارش‌ها می‌رساند که مسوولان محلی و مقام‌های امنیتی، قتل این کارمندان را به گروه طالبان نسبت داده‌اند، اما طالبان بارها این موضوع را رد کرده و گفته‌اند که افراد آن‌ها در این موضوع دخیل نیستند.
ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، می‌گوید که در گذشته نیز این موضوع از سوی آن‌ها رد شده و اکنون هم به این گروه مربوط نمی‌شود.
پیش از این هم گزارش‌هایی مبنی بر کشتار هدف‌مند ماین‌روبان در مناطق مختلف افغانستان منتشر شده و عاملان آن تا کنون «ناشناس» باقی مانده‌اند.
کشته شدنِ هشت کارمند ماین‌روب مؤسسه‌ی «AMDC» در ماه جوزای سال ۱۳۹۲ در ولایت لوگر و بیش از ۳۰ ماین‌روب دیگر در ماه سرطان سال ۱۳۹۰ خورشیدی که از سوی شرکت «VICC» در ولایت فراه استخدام شده بودند، از نمونه‌های این‌گونه کشتار هدف‌مند ماین‌روبان در سال‌های پسین است، اما تا کنون هیچ فرد یا گروهی به عنوان مسوول این کشتارها، شناسایی نشده است.
ریاست انسجام و هم‌آهنگی تطهیر ماین اداره‌ی مبارزه با رویدادهای طبیعی دیدگاه مشخصی درباره‌ی چگونه‌گی این رویدادها ارایه نکرده و در پاسخ ایمیل نوشته است:
«از سال ۲۰۱۰م به این سو ۹۲ تن از ماین‌روبان در اثر انفجار ماین، حمله‌های مسلحانه، فیر گلوله و راکت در مناطق مختلف افغانستان کشته و ۱۳۸ تن دیگر آنان زخمی شده‌اند.»
بربنیاد معلومات صفحه‌ی انترنتی این نهاد، پروگرام ماین‌پاکی افغانستان (MAPA) با سابقه بیش از بیست سال و داشتن بیش از ۱۴ هزار کارمند در بخش‌های تطهیر مناطق ملوث با ماین و مواد انفجاری، فعالیت دارد.
افزون بر این در پیوند به قرارداد بیمه‌ی یک میلیون دالری و کشتار مرموز شش ماین‌روب موسسه‌ی «AMDC»، برخی از حقوق‌دانان، شرکت وینکو امتیاز را به اتهام فریب‌کاری و اختلاس قابل پیگرد قانونی می‌دانند و تأکید دارند در صورتی که اتهام قتل بر شرکت وینکو امتیاز ثابت شود، مجازات سنگینی در پی خواهد داشت. وحید فرزه‌یی، عضو انجمن حقوق‌دانان افغانستان، می‌گوید که لوی سارنوالی مکلف است مطابق بند ۸ ماده ۵۶ قانون اجراآت جزایی افغانستان، برای بررسی جدی قضیه دست به کار شود و در صورتی که جرم فریب‌کاری و اختلاس ثابت شود، نه تنها جواز فعالیت شرکت وینکو امتیاز لغو خواهد شد، بل مجازاتی هم در پی خواهد داشت.
با وجود تماس‌های مکرر و ارایه پرسش در‌باره چگونه‌گی قتل ماین‌روبان و شناسایی عاملان این رویداد به صورت آنلاین به آدرس سخنگویان و مسوولان وزارت امور داخله و ریاست عمومی امنیت ملی، هیچ پاسخی به دست نیامد.
خانواده‌های قربانیان این رویداد، مدعی‌اند که بارها به منظور پی‌گیری و دادخواهی به نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی از قندهار تا کابل مراجعه کرده و خواهان تأمین عدالت و رسیده‌گی به خواست‌‌شان شده‌اند، اما افزون بر بی‌خبری و عدم پاسخ‌دهی مسوولان حکومتی، فعالان حقوق بشر هم در این باره اظهار بی‌خبری کرده‌اند.
نعیم نظری، معاون کمیسیون حقوق بشر، با آن‌که می‌گوید در جریان این قضیه نیست، می‌افزاید: «حکومت افغانستان به این افراد دادخواهی بکند و حق به حق‌دار برسد. هیچ گروه حق ندارد این افراد را مورد هدف نظامی قرار دهد. در صورتی که گروهی این افراد را مورد حمله قرار می‌دهد، یکی از متخلفین حقوق بشر‌دوستانه بین‌المللی است که باید جداً مورد رسیده‌گی قرار بگیرد.»
محمد‌عارف نورزی، نماینده‌ی مردم قندهار در مجلس نماینده‌گان، نیز با تأیید گفته‌های این خانواده‌ها می‌گوید که خاموشی و بی‌خبری مسوولان حکومت در این باره، پذیرفتنی نیست و این موضوع باید به گونه‌ی جدی پی‌گیری شود.
آقای فرزه‌یی هم بی‌خبری مسوولان حکومتی و فعالان حقوق بشر را، غفلت وظیفه‌ای عنوان کرده و تأکید می‌کند که قتل مرموز ماین‌روبان یک جنایت بشری است و عاملان آن باید شناسایی و مجازات شوند.
پروژه‌ی تاپی یا انتقال گاز ترکمنستان از طریق افغانستان به پاکستان و هند، در دسامبر ۲۰۱۵م افتتاح شد.
بربنیاد گزارش‌ها، این لوله‌ی گاز دست‌‌کم ۱۸۰۰ کیلومتر درازا دارد که ۷۳۶ کیلومتر آن در خاک افغانستان از ولایت‌های هرات، هلمند و کندهار عبور می‌کند.
گفته می‌شود این لوله‌ی گاز، ظرفیت انتقال ۳۳ میلیون متر مکعب گاز را خواهد داشت و درامد سالانه‌ی آن بیش از ۴۰۰ میلیون دالر برای دولت افغانستان از بابت ترانزیت گاز به کشورهای هند و پاکستان تخمین شده است.
در این گزارش بررسی این موضوع نشان داد که ماین‌روب‌ها به درستی از قراردادهای پنهانی‌شان در برخی از شرکت‌ها اطلاع ندارند و این کار باعث می‌شود حلقه‌های سود‌جو برای رسیدن به پول، جان ماین‌روب‌ها را با خطر روبه‌رو شدن با تروریزم قرار دهند. در سال‌های اخیر بارها از افزایش تلفات و یا اختطاف ماین‌روب‌ها به دست مخالفان دولت و یا افراد ناشناس نگرانی شده است؛ موضوعی که بسیاری از آنان مشکوک به نظر می‌رسد.