دیدگاه هاشمی رفسنجانی درباره‌ی چالش نیروی قدس سپاه و وزارت خارجه
در حاشیه‌ی استعفای دکتر ظریف
جعفر شیرعلی نیا نگاه نو- بعد از استعفای ظریف و حواشی مطرح‌شده درباره‌ی آن، گفت‌وگویم با هاشمی رفسنجانی درباره‌ی ایده‌ی ادغام ارتش و سپاه را به یاد آوردم. از آن گفتگو در کتاب «روایتی از زندگی و زمانه‌ی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی» استفاده کردم و این‌جا عینا بخشی از کتاب را می‌آورم:
از هاشمی می‌پرسم: «واقعاً شما به دنبال این بودید که این دو نیرو را تبدیل به یک نیرو کنید؟» می‌گوید: «واقعاً این‌گونه بود. این اقدام به دستور امام بود و در حکم جانشینی فرمانده کل قوای من نیز آمده بود. ما در جنگ هم به این نتیجه رسیده بودیم. آن موقع جراحیِ آن سخت بود و واقعاً مشکل بزرگی در جنگ داشتیم. آرزو می‌کنم که هیچ‌وقت جنگی اتفاق نیفتد. با دو ارتش و دو نیروی مسلح که رقیب همدیگر هستند، چگونه می‌توان جنگید؟ هر چند انسان‌ها و نیروهای خوبی باشند، مسایل خاص خودشان را دارند.»
اما آیت‌الله خامنه‌ای دیدگاهی متفاوت داشت. ۲۹ آبان ۱۳۶۸ در دانشگاه امام حسین سپاه گفت: «زمزمه و ادعاى محو شدن یکى از دو سازمان ارتش و سپاه به نفع دیگرى، تمام شد. از اول هم درست نبود. امام عزیزمان، بارها و بارها این را تکرار کرده بودند که سپاه و ارتش، هر دو هستند و باید باشند و تقویت هم بشوند. بعضی‌ها در گوشه‌و‌کنار، زمزمه درست می‌کردند؛ اما قاطعاً گفتیم و مشى کردیم و ان‌شاء‌الله این طریق را ادامه خواهیم داد که هر دو سازمان باید با قدرت بمانند. من، امروز خوشحالم که می‌بینم می‌توانیم این دو سازمان را براى دو مأموریت، در خدمت نظام و ارزش‌هاى اسلامى نگه داریم.»
از دغدغه‌های رهبری در همان روزهای ابتداییِ رهبری تقویت سپاه بود: «تنها نیرویى که قادر است از انقلاب و نظام جمهورى اسلامى، انقلابى دفاع کند، فقط سپاه است. اگر ما سپاه را نداشته باشیم و یا ضعیفش را داشته باشیم، قادر نخواهیم بود از انقلاب دفاع کنیم.»
رهبری گفت که این نظر را از روزهای ابتدایی تشکیل سپاه داشته است. آیت‌الله خامنه‌ای می‌گفت: «من معتقدم اگر ما امروز سپاه پاسداران انقلاب اسلامى را نمی‌داشتیم، باید آن را به‌وجود می‌آوردیم.»… سرلشکر محمدعلی جعفری از فرماندهان ابتدایی سپاه و فرمانده کنونی سپاه معتقد است: «نیروی قدس و مقاومت بسیج نیز دو نیروی دیگری بودند که مقام معظم رهبری اضافه کردند. نه‌تنها استعداد نیروهای سپاه کاهش نیافت بلکه گسترش بخش دفاعی پس از جنگ هم در سپاه و هم در ارتش با نگاه خاص شخص رهبری پیگیری شد.»
نیروی قدس سپاه و بسیج در سال‌های بعد ماموریت‌های مهمی را به عهده گرفتند.
به هاشمی می‌گویم که اگر ادغام انجام می‌شد اکنون نیروی بانفوذی مانند سپاه قدس در منطقه نداشتیم اما او نظر دیگری دارد و معتقد است اگر چنین نیرویی نداشتیم وزارت خارجه فعال‌تر و موثرتر کار می‌کرد: «الان آن یک اشکال واقعی دارد و اشکالش این است که وزارت خارجه را از اِعمال مسئولیت خودش در حساس‌ترین نقاطی که به ما مربوط می‌شود محروم کرده است. در عراق، سوریه، لبنان، افغانستان، یمن و هر جایی که این‌گونه می‌شود، ما حقیقتاً مشکل داریم. کسی نمی‌تواند در این کشورها سفیری را بدون موافقت سپاه قدس بگذارد.»