مهاجران افغان کجا رفتند؛ دیگر چه باید شود؟
✍️صادق امینی
ر حالی که جهان هنوز در حال یافتن راه حل سیاسی است، مردم بهای آن را می‌پردازند.
اکثر افغان‌هایی که در سال ۲۰۲۱ پس از تسلط امارت اسلامی بر افغانستان از کشور فرار کردهاند، اکنون در پاکستان (تقریباً ۶۰۰ هزار تن) و ایران (۵۰۰ هزار تن) ساکن هستند. به‌صورت مشترک، این دو کشور به‌عنوان میزبان بیش‌ترین تعداد مهاجران افغان در سراسر جهان شناخته می‌شوند؛ ۱.۳۵ میلیون نفر در پاکستان و ۷۸۰ هزار در ایران. سطح زنده‌گی و رفتار با مهاجران افغان در این دو کشور اغلب بد است، هموطنان ما با تبعیض و تعصب از سوی مقام‌های این کشورها مواجه‌اند و مشکلات جدی در دسترسی به نیازهای اساسی مانند شغل، سرپناه و مراقبت‌های صحی دارند. علاوه بر آن، مردم ما در این دو کشور با تهدید دایمی اخراج و برگشت اجباری به کشور مواجه‌اند.
پاکستان در حال حاضر با نادیده گرفتن درخواست‌های مکرر جامعه بین‌المللی برای تجدید نظر در این تصمیم، اقدام به اخراج دسته‌جمعی افغان‌ها کرده است. ایران همچنین هموطنان ما را به‌طور منظم اخراج می‌کند.
سایر کشورهای منطقه نیز میزبان افغان‌هایی هستند که اخیراً از دست طالبان فرار کردهاند، از جمله ترکیه (۳۰۰ هزار)، اوزبیکستان (۱۳ هزار) و تاجیکستان (۱۰ هزار). وضعیت مهاجران افغان در این کشورها نیز به همان اندازه چالش‌برانگیز است؛ حقوق محدودی دارند، حداقل کمک‌ها را دریافت می‌کنند و هیچ مسیر روشنی برای شهروندی در این کشورها ندارند. هموطنان ما در این کشورها هم به‌ویژه در ترکیه با اخراج مواجه‌اند.
طبقات سیاسی و تاجر افغانستان در این کشورها به نظر می‌رسد که به‌راحتی زنده‌گی می‌کنند، اما حتا برخی از آن‌ها اکنون در تلاشند تا به ایالات متحده و کشورهای متحد امریکا بروند.
هند در حال حاضر میزبان ۱۳ هزار دانشجوی افغان است، اما بروکراسی این کشور تا هنوز در تلاش یافتن یک راه حل برای اقامت آن‌هاست. برازیل، کشوری که افغان‌ها به‌‌ندرت با آن تعامل داشتهاند، به‌ویژه تعدادی در مورد تیم معروف فوتبال برازیل می‌‌دانند، با ارایه هزاران ویزای بشردوستانه برای افغان‌ها، دست یاری دراز کرد. در حالی که برخی از این افغان‌ها هم در نهایت به ایالات متحده و کانادا رفتند، هنوز حدود چهار هزار نفر در برازیل زنده‌گی می‌کنند، حتا اگر در شرایط ایده‌آل نباشند.
ایالات متحده میزبان نزدیک به ۱۰۰ هزار مهاجر افغان است که بسیاری از آن‌ها در سال ۲۰۲۱ با هواپیماهای نظامی ایالات متحده تخلیه شدند.
نهاد‌های ایالات متحده و امریکایی‌ها از آن زمان یکی از مهربان‌ترین میزبانان برای افغان‌ها در جهان بوده‌اند. علاوه بر امریکا، اتحادیه اروپا (۴۱ هزار)، کانادا (۴۰ هزار)، بریتانیا (۲۴ هزار) و استرالیا (۶ هزار) از افغان‌هایی که اخیرا از افغانستان بیرون کشیده شده‌اند، پذیرایی کرده و به‌طور کلی از آن‌ها با مهمان‌‌نوازی که افغان‌ها خود به آن شهرت دارند، رفتار کردهاند. این کشورها برای افغان‌ها حقوق مساوی با شهروندان خود از جمله مجوز کار، حق باز کردن حساب بانکی، داشتن خانه و موتر، راه‌‌اندازی تجارت، سفر بدون محدودیت و ارایه مسیر روشن به سوی اقامت دایم و در نهایت شهروندی فراهم کردهاند. گر چه هنوز چالش‌هایی وجود دارد، اما این کشورها با مهاجران افغان رفتار انسانی داشتهاند.
بنابراین، با در‌نظرداشت شرایط متنوعی که مهاجران در کشورهای مختلف دارند و با شانس کمی که برای بازگشت به خانه (افغانستان) وجود دارد، دیگر چه کاری می‌توان انجام داد؟
اول، جامعه بین‌المللی باید کمک‌های مالی و مشوق‌های دیگر را به کشورهایی که در میزبانی از مهاجران افغان با مشکل مواجه‌اند، ارایه کند. پاکستان باید در صدر این فهرست قرار گیرد تا از اخراج دسته‌جمعی مهاجران افغان در هفته‌های منتهی به زمستان جلوگیری شود.
دوم، کشورهای میزبان باید به کمک‌هایی اولویت دهند تا افغان‌ها بتوانند از طریق راه‌های امن و پایدار به اسکان و بازسازی زنده‌گی‌شان بپردازند. این کمک‌ها شامل ترویج تحصیل و آموزش‌های کاری است. مشکل به نظر می‌رسد که تصور شود امارت اسلامی شرایط سیاسی و امنیتی در داخل کشور را طوری مدیریت کنند که شاهد بازگشت دسته‌جمعی همه افغان‌ها به کشور باشیم، بنابراین محکوم کردن مهاجران به زنده‌گی در هاله‌ای از ابهام، تنها به بی‌ثباتی محلی و منطقه‌ای می‌افزاید.
سوم، افرادی که در افغانستان زیر سلطه حکومت سرپرست باقی مانده‌اند را نباید فراموش کرد؛ چون امکان زیاد دارد که مهاجران بیش‌تری به مهاجرانی که در خارج از کشور هستند بپیوندند. جامعه جهانی باید تلاش‌های خود را در زمینه حمایت از حقوق زنان و دختران افغان تشدید بخشد. بازیگران بین‌المللی می‌توانند به‌طور دسته‌جمعی طالبان را به دلیل نقض حقوق بشر در این زمینه پاسخگو بسازند.
مهاجران افغان در سرتاسر جهان به راه حل سیاسی برای این بحران کشورشان امیدوارند که از حقوق همه افغان‌ها به شمول زنان و دختران محافظت کند و از بی‌جای شدن و مهاجر شدن هموطنان بیش‌تر جلوگیری کند. مهاجران افغان از روند آهسته تخلیه و اسکان مجدد افراد در معرض خطر ناراضی‌اند. در حالی که جهان هنوز در حال یافتن راه حل سیاسی است، تصمیم‌گیران در سطح منطقه و فراتر از آن باید نیازهای مهاجران افغان در کشورهای مربوطه خود را اولویت‌بندی کنند و راه‌های هوشمندانه‌ای برای کمک به افرادی که هنوز در معرض خطر هستند، بیابند.
***
صادق امینی رییس روابط عامه در بنیاد نظارت و تحقیقات امریکا در واشنگتن دی‌سی است. او پیش از این دست‌یار سیاسی سفارت ایالات متحده امریکا در کابل بوده و در نماینده‌گی دایمی افغانستان در سازمان ملل کار می‌کرد. نظرات بیان‌شده در این مقاله، کاملاً دیدگاه‌های شخصی او است.