نشست دوحه پشت درهای بسته؛ شهروندان نگران معامله‌های پنهانی‌اند
✍️امین کاوه
۱۲ ثور/اردیبهشت ۱۴۰۲
نشست سازمان ملل متحد در دوحه، پایتخت قطر، بدون حضور نماینده‌گان جریان‌های سیاسی و مدنی افغانستان پشت درهای بسته برگزار شده است. صدها شهروند کشور در اعتراض به برگزاری این نشست در سراسر جهان به خیابان‌ها آمده و خواستار لغو این نشست شدهاند. فعالان مدنی و سیاسی نگرانند که مبادا این نشست برای به رسمیت شناخته شدن طالبان زمینه‌سازی کند. سازمان ملل متحد اما گفته که بحث به رسمیت شناختن طالبان در این نشست روی میز نیست. این سازمان تاکید کرده که برای تقویت تلاش‌های امدادرسانی با نماینده‌گان ویژه کشورها در امور افغانستان، گفت‌وگو می‌کند. با این حال، مخالفان برگزاری این نشست در سراسر جهان هشدار می‌دهند که هر نوع بحث در مورد به رسمیت شناختن طالبان و زمینه‌سازی در این مورد، قباحت‌زدایی از نقض حقوق بشری توسط این گروه است. شهروندان همچنان نگران معامله‌های پنهان و سناریوهایی‌اند که در غیاب مردم صورت می‌گیرد. سرپرست نماینده‌گی دایمی افغانستان در سازمان ملل متحد با استقبال از این نشست، می‌گوید که تصمیم جدی گرفته نمی‌شود و این سازمان به دنبال اتخاذ رویکرد واحد کشورها در برابر مساله افغانستان است.
سازمان ملل متحد عصر دوشنبه، ۱۱ ثور/اردیبهشت، میزبان نشستی با حضور نماینده‌گان ویژه کشورها و سازمان‌های بین‌المللی بوده است. در این نشست که در شهر دوحه، پایتخت قطر، برگزار شده است، در مورد افغانستان رای‌زنی می‌شود. این سازمان اعلام کرده که برای جست‌وجوی راه‌های حل پایدار و تقویت عملیات‌های امدادرسانی، نشستی را بدون حضور جریان‌های سیاسی و مدنی افغانستان برگزار می‌کند. مسایل مورد بحث این نشست دو‌روزه، چگونه‌گی تعامل با طالبان، مبارزه با قاچاق مواد مخدر و رفع ممنوعیت‌های این گروه بر زنان خوانده شده است. اما مخالفان سیاسی طالبان، فعالان مدنی، زنان و دختران معترض هشدار داده‌اند که سازمان ملل نباید برای به رسمیت شناسی طالبان بسترسازی کند. شهروندان کشور از سازمان ملل متحد به خاطر عدم دعوت نماینده‌گان جامعه مدنی و سیاسی در این نشست به‌‌شدت انتقاد می‌کنند. به گفته آنان، در نشستی که در مورد سرنوشت افغانستان تصمیم‌گیری می‌شود، هیچ نماینده‌ای از این کشور حضور ندارد. از همین رو، شهروندان نگران معامله‌های پشت پرده‌اند.
نگرانی شهروندان در مورد نشست پشت پرده دوحه
امینه محمد، معاون دبیرکل سازمان ملل متحد، قبل از این در دانشگاه پرینستون امریکا بحث به رسمیت شناخته شدن طالبان را مطرح کرد. او تاکید کرد که سازمان ملل متحد با استفاده از این موضوع، می‌تواند به خواست‌های خود در افغانستان برسد. این سخنان او با واکنش‌های تند و نگرانی‌های عمیق شهروندان و چهره‌های سیاسی کشور مواجه شده است.
در آستانه برگزاری نشست سازمان ملل متحد در دوحه، صدها شهروند افغانستان در شهرهای مختلف جهان به خیابان‌ها ریختند و به آن‌چه آنان زمینه‌سازی برای به رسمیت شناختن طالبان از سوی سازمان ملل می‌خوانند، اعتراض کردند. معترضان در شهرهای مختلف امریکا، آلمان، سویس، فرانسه، استرالیا، پاکستان و شماری از نقاط دیگر جهان، خواستار لغو این نشست شدهاند.
با این حال، شهروندان کشور می‌گویند که آنان در نزدیک به دو سال گذشته بحران‌های عمیق انسانی و اقتصادی را به تجربه گرفته‌اند. زنان و دختران به‌‌گونه کامل از جامعه حذف شدهاند و افزایش فقر و بیکاری بساط زنده‌گی را برای‌شان تنگ ساخته است. به گفته آنان، طالبان آزادی‌های مدنی، سیاسی و رسانه‌ای را از مردم گرفته و هیچ کسی حق ندارد خلاف تفکر و ایدیولوژی این گروه سخن بگوید. از نظر آنان، در نشست‌های بین‌المللی که در مورد افغانستان تصمیم گرفته می‌شود، باید نماینده‌گان مردم که با ستم و شکنجه طالبان دست‌وپنجه نرم می‌کنند، حضور داشته باشند.
فردوس جمالی، یکی از شهروندان کشور، از نشست‌هایی که بدون حضور نماینده‌گان مردم برگزار می‌شود، ابراز نگرانی می‌کند. به گفته او، جهان تنها به منافع خود می‌بیند. آقای جمالی تاکید می‌ورزد که طالبان پس از برگشت به قدرت به‌‌طور سیستماتیک و هدف‌مند مطالبات شهروندی را نفی و مردم را به «اطاعت اجباری» مکلف ساخته‌اند. او می‌افزاید: «جهان به دنبال منافع خود است. بازهم کدام سناریویی را که ساخته‌اند، بدون حضور مردم تطبیق می‌کنند. جای نگرانی است که سازمان ملل خود را نماینده مردم افغانستان فکر می‌کند و در مورد مردم بدون حضور مردم تصمیم می‌گیرد. این کار حتا برای سازمانی که مدعی تعیین حق سرنوشت ملت‌ها است، خجالت‌آور است.»
زنان از معترضان اصلی نشست دوحه به میزبانی سازمان ملل متحد هستند. در جریان هفته گذشته صدها شهروند کشور که اکثریت‌شان را زنان تشکیل می‌دادند، در سراسر جهان نسبت به این نشست اعتراض کرده‌اند. آنان گفته‌اند که صحبت در مورد سرنوشت زنان افغانستان، بدون حضور این زنان، «مایه شرم» و «نقض آشکار» اعلامیه جهانی حقوق بشر است.
شریفه محمدی (نام مستعار) یکی از دختران معترض در کابل است. او که در اوج نگرانی‌ها و ترس از بازداشت شدن، به خیابان رفته، می‌گوید که صدای زنان با سرکوب طالبان خاموش شدنی نیست. او می‌افزاید: «هیچ سازمان و جریانی حق ندارد ستمی که بر ما رفته است را نادیده بگیرد یا بدون حضور ما، گروهی را به‌عنوان دولت به رسمیت بشناسد که ابتدایی‌ترین حق را به شهروندان به‌ویژه زنان قایل نیست. اگر سازمان ملل این کار را انجام دهد، هیچ تفاوتی با طالبان ندارد و بر همه هویدا می‌شود که این سازمان هم در راستای تامین منافع قدرت‌های غربی معامله‌گری می‌کند.»
در همین حال، شماری از زنان در تخار زیر نام «موج اتحاد و همبسته‌گی بانوان تخار» نگرانی‌شان را نسبت به گفت‌وگوهای پشت پرده نشست دوحه ابراز کرده‌اند. آنان با شعارهای «ما زنان بیداریم، از تبعیض بیزاریم» و «ما زنان ولایت تخار نمی‌خواهیم طالبان به رسمیت شناخته شوند»، طالبان را «گروه تروریستی» می‌خوانند و از جهان می‌خواهند که در برابر صدای مردم به‌ویژه زنان قرار نگیرد.
نامه دیپلمات‌های پیشین به دبیرکل سازمان ملل متحد
اعضای انجمن هماهنگی دیپلمات‌های نظام جمهوریت در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد و نماینده‌گان ویژه کشورهای شرکت‌کننده در این نشست، خواستار بازنگری کامل مشارکت بین‌المللی در کشور شدهاند. در نامه این دیپلمات‌ها آمده است که سیاست تعامل با طالبان، این گروه را در تحمیل قوانین ظالمانه و ارتکاب نقض گسترده حقوق بشر، جسورتر ساخته است. این دیپلمات‌ها تصریح کرده‌اند که جهان طالبان را براساس سخنان‌شان نه، بلکه براساس اعمال‌شان قضاوت کند.
در این نامه همچنان گفته شده که جامعه بین‌المللی باید از رویکرد حداقلی کنونی دور شود. آنان تاکید ورزیده‌اند که مطالبه رعایت حقوق مردم از سوی طالبان ساده‌لوحانه است. به باور آنان، انتظار رفتار مسوولانه از این گروه باعث طولانی شدن رنج و درد مردم افغانستان می‌شود و خطر عادی‌سازی سلطه طالبان پیامدهای زیان‌باری بر جا خواهد گذاشت.
این دیپلمات‌های پیشین هشدار می‌دهند که توقع مبارزه با تروریسم از طالبان، جهان را با چالش‌های جدی مواجه خواهد ساخت و این گروه روابط کامل با القاعده و سایر گروه‌های تروریستی منطقه‌ای و بین‌المللی را تاکنون حفظ کرده است. اعضای این نهاد از افزایش فعالیت‌های گروه داعش در افغانستان نیز ابراز نگرانی کرده‌اند. به گفته آنان، طالبان زیر نام مبارزه با داعش، دست به قتل‌های فراقانونی و بازداشت‌های خودسرانه غیرنظامیان زده‌اند. از نظر آنان، مبارزه طالبان با داعش، روایتی نادرست است و پیام واضح را به سایر گروه‌های تروریستی در جهان می‌رساند که قوی‌تر شوند.
این دیپلمات‌ها در نامه خود از سازمان ملل متحد و نماینده‌گان ویژه کشورها در امور افغانستان خواسته‌اند که حمایت خود را از اضمحلال رژیم طالبان اعلام کنند. آنان علاوه کرده‌اند که انتظار مردم افغانستان از جهان دموکراتیک این است که حمایت سیاسی و اخلاقی خود را از همه نیروهای دموکراتیک در داخل و خارج کشور، اعلام کنند و با هر وسیله‌ای به دنبال مرحله گذار از وضعیت کنونی باشند تا افغانستان به یک عضو آزاد، صلح‌جو و با‌ثبات در نظام بین‌الملل تبدیل شود.
اعضای انجمن دیپلمات‌های نظام جمهوری اسلامی افغانستان، از عدم حضور نماینده نیروهای دموکراتیک افغانستان در نشست دوحه ابراز ناامیدی کرده‌اند. آنان دعوت نشدن زنان و دختران معترضی که به باور آنان در خط نخست دفاع از حقوق خود و تمامی شهروندان کشور قرار دارند، را ناامیدکننده خوانده‌اند.
در همین حال، نصیراحمد فایق، سرپرست نماینده‌گی دایمی افغانستان در سازمان ملل متحد، در صحبت به روزنامه ۸صبح می‌گوید که این نشست به تداوم تلاش‌های این سازمان پس از سفر امینه محمد، صورت گرفته است. به گفته آقای فایق، سازمان ملل متحد در سطح کلان، اقداماتی را به خاطر اجماع نظر میان کشورها آغاز کرده که نشست دوحه یکی از این تلاش‌ها است.
سرپرست نماینده‌گی دایمی افغانستان در سازمان ملل متحد می‌افزاید که دبیرکل این سازمان علاوه بر جست‌وجوی راه‌حل مشترک و وحدت نظر میان کشورها، رعایت حقوق بشر، مبارزه با تروریسم و ایجاد ساختار سیاسی همه‌شمول را نیز مطرح بحث قرار خواهد داد. آقای فایق اضافه می‌کند که این نشست قرار بود در نیویارک، مقر سازمان ملل متحد، برگزار شود، اما این سازمان ترجیح داد که در یکی از کشورهای منطقه برگزار شود و قطر آن را میزبانی کرده است.
سرپرست نماینده‌گی دایمی افغانستان در سازمان ملل متحد همچنان می‌گوید: «نماینده‌های ۱۹ کشور به شمول پنج عضو دایمی شورای امنیت سازمان ملل، پنج کشور آسیای میانه، پاکستان، ایران، هند، عربستان سعودی، ترکیه، امارات متحده عربی، قطر اندونیزیا، جاپان و اتحادیه اروپا، سازمان همکاری اسلامی و سازمان همکاری شانگهای در این نشست دعوت شدهاند.»
آقای فایق اضافه می‌کند: «تقویت تعامل بین‌المللی پیرامون اهداف مشترک برای یک راهکار پایدار، موضوع بحث است. بحث به رسمیت شناختن مطرح نیست. حقوق بشر، ساختار فراگیر و مبارزه با تروریسم موضوعات اساسی است و راه‌های تعامل برای رسیدن به این موضوعات چه می‌تواند باشد. در این موارد بحث خواهد شد.»
سرپرست نماینده‌گی دایمی افغانستان در سازمان ملل متحد معتقد است که در این نشست تصمیم جدی اتخاذ نمی‌شود و دبیر کل سازمان ملل متحد این نشست‌ها را برای ارزیابی مستقلانه سازمان ملل متحد در آینده نیز برگزار خواهد کرد. آقای فایق همچنان می‌گوید: «در این نشست تصمیم جدی اتخاذ نمی‌شود. این نخستین جلسه است و بعداً نشست‌های دیگری نیز برگزار خواهد شد. منشی عمومی ارزیابی مستقلانه را به راه انداخته، شاید در آینده جلسات دیگری نیز به راه انداخته شود.»
نصیراحمد فایق از برگزاری این نشست استقبال می‌کند و آن را گامی مثبت در راستای خواست‌های شهروندان افغانستان می‌داند که پیوسته از سازمان ملل متحد خواستار برداشتن گام‌های عملی بوده‌اند. آقای فایق ابراز امیدواری می‌کند که در این نشست روی اجماع بین‌المللی و رویکرد واحد در قبال افغانستان توافق حاصل شود تا منجر به رسیدن به یک حکومت مشروع، قانونی و برخاسته از اراده مردم و رعایت حقوق اساسی شهروندان به‌ویژه حقوق زنان گردد.
سرپرست نماینده‌گی دایمی افغانستان در سازمان ملل متحد در حالی از برگزاری نشست دوحه استقبال می‌کند که بیشتر شهروندان کشور در سراسر جهان به برگزاری این نشست اعتراض کرده‌اند. معترضان، این نشست را زمینه‌سازی برای به رسمیت شناختن طالبان و فضاسازی برای این گروه عنوان کرده‌اند؛ اما سازمان ملل متحد اطمینان داده است که بحث به رسمیت شناختن طالبان از صلاحیت‌های کشورها است و این موضوع روی میز سازمان ملل متحد قرار ندارد.