اختصاص روز جهانی آموزش به بانوان افغانستان؛ شهروندان: نام‌گذاری کافی نیست
سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) تصمیم گرفته است تا روز جهانی آموزش امسال را به دختران و زنان محروم افغانستان اختصاص دهد. توجه یونسکو در حالی به دختران و زنان افغانستان جلب شده که طالبان در بیش از یک‌ونیم سال گذشته دانش‌آموزان مکتب/مدرسه های متوسطه و لیسه دخترانه را از آموزش محروم نگه داشته‌اند. با این حال شماری از فعالان حقوق زن، دانش‌آموزان و شهروندان کشور هرچند از این اقدام سازمان یونسکو استقبال می‌کنند، اما تاکید دارند که اختصاص «روز جهانی آموزش به دختران افغانستان» هیچ تأثیری در وضعیت سیاسی در خصوص محروم بودن زنان و دختران کشور از آموزش ندارد. به گفته آنان، تغییر وضعیت کنونی بانوان افغانستان در رابطه به آموزش، تحصیل و کار، نیازمند نام‌گذاری‌ها، القاب‌گذاری‌ها و گماشتن جایزه‌ها نیست؛ دختران و زنان کشور از سازمان یونسکو می‌خواهند که از سیاسی شدن معارف افغانستان جلوگیری کند.
مونسه مبارز، یکی از زنان معترض و از فعالان حقوق زن است که پس از تسلط طالبان بر افغانستان با شعار «نان، کار، آزادی» به جاده‌ها برآمد و محدودیت‌های طالبان بر دختران و زنان افغانستان را به چالش کشید. خانم مبارز می‌گوید: «اگر بخواهند که وضعیت مکتب‌ها و دانشگاه‌ها تغییر کند، نیازمند یک اقدام جدی است. هرچند یونسکو یک سازمان فرهنگی است، اما به‌عنوان سازمانی که در گوشه‌ای از خرابی‌هایی که در افغانستان صورت می‌گیرد، صلاحیت این را دارد که واکنش نشان دهد یا حداقل جامعه جهانی را مجبور بسازد تا در این رابطه اقدام عملی روی دست بگیرد.»
مونسه مبارز می‌افزاید: «این اقدام یونسکو زمانی تأثیر خواهد گذاشت که با نقشی که این سازمان در میان کشورهای جامعه جهانی و سازمان ملل متحد دارد، برای تغییر وضعیت یک اقدام جدی انجام دهد. حداقل به‌عنوان یک سازمان یک اقدام عملی برای حمایت از این‌که محرومیت از آموزش دختران را چگونه جبران بکنند، انجام دهند. ما از اعلامیه صادر کردن‌ها و نام افغانستان را به روی جدولی یا تابلویی رسامی کردن‌ها و از کنار مسایل مهم افغانستان بی‌تفاوت عبور کردن‌ها سخت خسته‌ایم. بحث افغانستان یک بحث سیاسی است و امیدواریم سازمان یونسکو جهان و کشورهای بزرگ را که عامل اصلی ایجاد چنین وضعیت در افغانستان هستند، قناعت دهد که معارف افغانستان را سیاسی نسازند و معارف کشور را به دور از معاملات و مناقشات سیاسی حفظ کنند.»
شماری دیگر از فعالان حقوق زن نیز می‌گویند که آنان از هر گونه واکنش در خصوص حمایت از زنان و دختران افغانستان حمایت می‌کنند، اما روی گام‌های عملی از سوی کشورها و سازمان‌های جهانی در خصوص حمایت از زنان افغانستان تأکید دارند. زرقا یفتلی، یکی از فعالان حقوق زن، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید: «چنان‌چه دیده شد، این‌گونه واکنش‌ها و موقف‌گیری‌ها تاکنون نتوانسته هیچ‌گونه تغییری را در وضعیت زنده‌گی زنان و دختران افغانستان رونما بسازد. امروز زنان و دختران افغانستان از سوی طالبان به گروگان گرفته شده‌اند و این گروه از زنان و دختران کشور من‌حیث ابزار به خاطر فشار وارد کردن بالای جامعه جهانی استفاده می‌کنند. تا زمانی که در پهلوی موقف‌گیری‌ها و اعلامیه‌ها این سازمان‌ها اقدامات بسیار جدی و عملی وجود نداشته باشد، من فکر نمی‌کنم که این‌گونه واکنش‌ها بتواند تغییری را در وضعیت زنان و دختران افغانستان رونما بسازد.»
در همین حال، برخی از دختران دانش‌آموز می‌گویند که سازمان‌ها و کشورهای جهان باید طالبان را وادار بسازند تا زنان را از حقوق اساسی‌شان محروم نکنند. لیدا احمدی، یکی از دانشجویان دختر در ولایت پروان است. او در صحبت با روزنامه ۸صبح، بسته ماندن دروازه‌های مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران را بسته شدن درهای پیش‌رفت، آگاهی، آزادی و ترقی به روی جامعه عنوان می‌کند. این دانشجو می‌افزاید: «ما از این اقدام یونسکو حمایت می‌کنیم، اما این سازمان‌ها باید طالبان را وارد بسازند که درب دانشگاه‌ها و مکاتب را به روی دختران باز کنند. نباید حقوق اساسی ما سلب شود.»
مجتبا فروغ، یکی از شهروندان کشور، می‌گوید: «سازمان‌ها و کشورها تا امروز اقدام جدی برای باز شدن مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران انجام نداده‌اند. اگر اقدامی هم انجام داده‌اند، مثل توقف حمایت‌های مالی‌شان از برخی پروژه‌های عام‌المنفعه بوده که در شرایط کنونی به جای فشار بالای طالبان، مردم عام را متضرر ساخته است. در حال حاضر وقت نام‌گذاری نیست؛ باید درب مکاتب و دانشگاه‌ها به روی دختران باز گردد.»
این در حالی است که سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد روز پنج‌شنبه، ۲۹ جدی، با نشر خبرنامه‌ای روی اولویت‌دهی به آموزش و پرورش تأکید کرده است. در این خبرنامه آمده است: «یونسکو امسال روز جهانی را به دختران و زنان افغانستان که از حق تحصیل محروم شده‌اند، اختصاص می‌دهد. مردم این کشور خواستار لغو فوری ممنوعیتی‌اند که دسترسی آنان به آموزش را محدود می‌کند.»
یونسکو همچنان تأکید کرده که آموزش حق انسانی، منفعت و مسوولیت عمومی است. به گفته این سازمان، بدون آموزش باکیفیت، فراگیر و عادلانه و فرصت‌های همیشه‌گی برای همه، کشورها در دست‌یابی به برابری جنستی و شکستن چرخه فقر که میلیون‌ها کودک، جوان و بزرگ‌سال درگیر آن هستند، موفق نخواهند شد. در بیانیه سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد همچنان آمده است که آموزش و پرورش باید در اولویت قرار بگیرد تا پیش‌رفت به سوی همه اهداف توسعه پایدار در برابر رکود جهانی، نابرابری‌های فزاینده و بحران آب‌وهوا تسریع یابد.
توجه یونسکو در حالی به دختران افغانستان جلب شده که طالبان با تسلط بر کشور، درب مکاتب متوسطه و لیسه را به روی دختران بستند. مقام‌های این گروه در بیش از یک‌ونیم سال گذشته دلایل مختلفی برای این محدودیت ارایه کرده‌اند. طالبان در این مدت زیر فشار افکار عامه و جامعه جهانی به هر بهانه‌ای توسل جسته‌اند، از تغییر لباس دانش‌آموزان دختر تا تغییر نصاب آموزشی در مطابقت با «قوانین شرعی و سنتی افغانستان» و همچنان علت‌های فرهنگی. این دلایل و علت‌ها اما نتوانسته قناعت شهروندان، نماینده‌گان کشورها و سازمان‌های بین‌المللی را فراهم کند.
وضع محدودیت از سوی طالبان بر زنان و دختران سبب شده است که بیشتر دختران دانش‌آموز و دانشجو به بیماری‌های روانی مبتلا شوند و در مواردی دست به خودکشی بزنند. در تازه‌ترین مورد، یک دانش‌آموز دختر در ولایت نیمروز که حدود ۱۵ سال عمر داشته، روز پنج‌شنبه، ۲۹ جدی، به دلیل ممانعت خانواده‌اش از رفتن به آموزشگاه خود را حلق‌آویز کرده است. بر‌بنیاد گزارش‌های نشر‌شده، این دختر فرشته نام داشته و مصروف آموزش در یکی از مراکز آموزشی شهر زرنج بوده است. او پس از آن خودش را در اتاقش حلق‌آویز کرده که از سوی خانواده‌اش از رفتن به آموزشگاه منع شده است.
پیش از این نیز گزارش‌های زیادی از ابتلای دانش‌آموزان دختر به بیماری‌های روانی به نشر رسیده است. حدود سه ماه پیش مسوولان صحت روانی در هرات خاطرنشان ساختند که ۷۵ درصد کسانی که به بخش صحت روانی شفاخانه حوزه‌ای هرات مراجعه می‌کنند، زن هستند. بر‌اساس گزارش این اداره، بیشتر مراجعانی که از مشکلات روانی رنج می‌برند، دانشجویان دختر و زنانی‌اند که از زمان آغاز حاکمیت طالبان درس و کار خود را از دست داده‌اند.
طالبان اما تاکنون به نگرانی شهروندان، نماینده‌گان کشورها و سازمان‌های بین‌المللی پاسخ مثبت ارایه نکرده‌اند. مسوولان رسانه‌ای این گروه خود را به تأمین حقوق شهروندان متعهد می‌دانند، اما در عمل برای بازگشایی مکاتب به روی دختران هیچ اقدامی روی دست نمی‌گیرند. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، در صحبت با رسانه‌ها بسته بودن مکاتب متوسطه و لیسه دخترانه را «چالش‌های موقت» عنوان کرده و گفته است که برای حل این چالش تلاش‌ها جریان دارد.
این در حالی است که همه‌ساله از ۲۴ جنوری (۴ دلو) به‌عنوان روز جهانی آموزش در جهان گرامی‌داشت به عمل می‌آید. سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد تذکر داده است که در حال حاضر ۲۴۴ میلیون کودک و نوجوان در سرتاسر جهان از نعمت سواد محروم‌اند و ۷۷۱ میلیون بزرگ‌سال نیز توانایی خواندن و نوشتن را ندارند.