جشن فتح یا روز سیاه؛ طالبان از یکسالهگی سلطه‌شان تجلیل کردند
طالبان نخستین روز ورودشان به کابل را «پیروزی» نام گذاشته و رخصتی عمومی اعلام کردند. این گروه سال گذشته در ۲۴ اسد/مرداد پس از فرار محمداشرف غنی، رییس جمهور پیشین، کابل را بدون درگیری تصرف کردند. این گروه برای یکسالهگی حاکمیت خود بر افغانستان را جشن گرفت. طالبان در یک سال گذشته مکتب‌های دخترانه را بسته نگهداشتند، زنان را از حق کار و حضور در عرصه سیاست محروم کرده و به سیاست‌های سخت‌گیرانه و اعمال محدودیت‌ها بر شهروندان افغانستان ادامه داده‌اند. عده بزرگی از شهروندان کشور به‌ویژه زنان ۲۴ اسد را «روز سیاه» در تاریخ کشور توصیف می‌کنند. این شهروندان باور دارند که با سلطه طالبان بر افغانستان، همه دستاوردهای دو دهه گذشته نابود شده و افغانستان بار دیگر در چرخه باطل «تجربه تلخ سیاهی و تباهی» درامده است.
ملا حسن آخوند، رییس‌الوزرای طالبان، از ۲۴ اسد به نام روز «فتح کابل» نام برده و این روز را برای جنگ‌جویان این گروه و «ملت مجاهد» تبریک گفته است. ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی طالبان، پیام مناسبتی رییس‌الوزرای این گروه را در برگه توییترش همه‌گانی کرده است. مجاهد به نقل از حسن آخوند نگاشته است که جنگ‌جویان و فرماندهان این گروه باید احتیاط بیشتری به خرج دهند و کارها را به اهل کار بسپارند و جهان باید روابطش را با طالبان استحکام بخشد. همچنان شماری از اعضای رهبری طالبان دیروز (۲۴ اسد) در تالار تلویزیون ملی که اکنون زیر اداره این گروه قرار دارد، گرد آمدند و از برقراری حاکمیت «سچه اسلامی» سخن گفتند.
عبدالسلام حنفی، معاون اداری رییس‌الوزرای طالبان، گفت که با سلطه آنان بر کشور، افغانستان از «حاکمیت بیگانه‌‌ها» آزاد شده است. او در این سخنرانی افزود که حکومت محمداشرف غنی در فساد اداری و صادرات مواد مخدر در جهان در صدر فهرست قرار داشت و با آمدن آنان، این دو پدیده به صفر تقرب کرده است. این مقام ارشد طالبان از «تأمین کامل حقوق شهروندی» سخن زد، در حالی که افراد این گروه سه روز پیش گردهمایی زنان معترض در کابل را به‌شدت سرکوب کردند و به آن‌ها اجازه ندادند در جاده‌های کابل دادخواهی کنند.
آقای حنفی همچنان از تأمین امنیت سراسری در کشور اطمینان داد، در حالی که جبهه مقاومت ملی همزمان با برگزاری جشن استقلال طالبان در کابل، ادعا کرد که بیش از هفت روستا را در ولایت پنجشیر تصرف کرده و حدود ۴۰ جنگ‌جوی طالبان را اسیر گرفته است. سلام حنفی همچنان از تأمین عدالت در محاکم کشور یادآوری کرد و گفت همه متهمان می‌توانند وکیل مدافع داشته باشند. به گفته او، طالبان همه کسانی را که با آنان در ستیز بوده‌اند، عفو کردهاند، به جز افرادی که خلاف اصول و قوانین اسلامی رفتار می‌کنند. معاون رییس‌الوزاری طالبان تدوین بودجه از منابع داخلی را از دستاوردهای یک‌‌ساله این گروه خواند و افزود که طالبان برای خانواده‌های قربانیان جنگ ۱۳.۵ میلیارد افغانی را در یک سال در نظر گرفته‌اند. او در این سخنرانی همه مشکلات کشور را بر دوش نیروهای خارجی و حکومت پیشین انداخت.
امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه طالبان، گفت که حکومت آنان همه‌شمول است و جهان باید با آنان تعامل مثبت داشته باشد. محمدیعقوب مجاهد، سرپرست وزارت دفاع طالبان، نیز حاکمیت این گروه را تأمین «حاکمیت سچه اسلامی» خواند و تذکر داد که حتا یک وجب خاک افغانستان از سیطره آنان بیرون نیست.
طالبان در حالی از ۲۴ اسد زیر نام روز «فتح کابل» تجلیل کردند که عده بزرگی از فعالان حقوق زن، چهره‌های سیاسی و شهروندان کشور از تصرف کشور توسط طالبان ابراز نارضایتی می‌کنند. آنان ۲۴ اسد را «روز سیاه» نام‌گذاری کردهاند. ویدا ساغری، فعال حقوق زن، در این باره می‌گوید: «بزرگ‌داشت از یک روز سیاه و حادثه هولناک از حاکمیت یک گروه تروریستی چیزی تازه‌‌ای نیست.» به گفته او، دهشتی را که امروز طالبان به نام بزرگ‌داشت از روز حاکمیت‌شان بر افغانستان به راه انداختند، چندین نسل و چند بار تاریخ شاهد چنین روز تلخ و دردناک بوده است. خانم ساغری می‌افزاید که این روز یادآور حاکمیت دور نخستین این گروه است که شهر با دست‌های بریده شهروندانی خون‌آلود شده بود که برای «نان، کار و آزادی» قصاص می‌شدند. از نظر او، این وضعیت ملال‌آور و بسیار ناراحت‌کننده است.
این فعال حقوق زن به این باور است که امروز ممکن هیچ خانواده‌ای در افغانستان خوشحال نباشد. او تصریح می‌کند: «ما در حالی شاهد چنین روز سیاه و تلخ هستیم که کشورهای هند و پاکستان همزمان جشن استقلال و آزادی خود را تجلیل می‌کنند. افغانستان یک بار دیگر در چنگال افرادی افتاده که تولیدکننده‌گان سلاح، قاچاق مواد مخدر و مافیای اعضای بدن انسان هستند.»
همچنان مرضیه احمدی، فعال حقوق زن، یک سال گذشته را سال «کابوس تاریخ» و اندوه پایان‌ناپذیر برای مردم افغانستان توصیف می‌کند و می‌گوید که این روز، روز «آواره‌گی و بی‌صدایی» مردم است. به گفته این فعال حقوق زن، رنج یکسالهگی سلطه طالبان بر افغانستان را زنان نسبت به هر کس دیگری در کشور بیشتر درک می‌کنند؛ زیرا به سخن او، زنان با محدودیت‌های وضع شده از سوی این گروه رنج بیشتر و محرومیت فراوان‌تری کشیده‌اند.
حشمت‌الله رادفر، روزنامه‌نگار و مشاور شورای عالی مصالحه پیشین، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید که نخستین تعبیر تجلیل از ۲۴ اسد این است که «فاشیسم و تروریسم» دست‌به‌دست هم دادند و شیرازه ساختارهایی را که در آن تنوع جامعه افغانستان انعکاس می‌یافت، فرو پاشاندند. آقای رادفر می‌افزاید که تعبیر دیگر ۲۴ اسد این است که جامعه جهانی پس از بیست سال حضور و پرداخت هزینه‌های سنگین نظامی، اقتصادی و سیاسی، به این نتیجه رسید که این جغرافیا، جغرافیای سنت‌های قبیله‌‌ای و ارزش‌گونه‌های مذهبی است و تبدیل کردن جامعه افغانستان از بیرون با توسل به ابزارهای دموکراتیک، ناممکن است.
مشاور شورای عالی مصالحه پیشین تأکید می‌کند که فساد در دوره جمهوریت دستگاه دولت و نظام را تسخیر کرده بود، به‌گونه‌ای که هیچ کسی از بیرون نمی‌خواست با این دستگاه وارد معامله شود. به گفته آقای رادفر، کسانی در درون نظام از پروژه‌های بین‌المللی باج می‌گرفتند و نیز جهان در بحث مبارزه با افراط‌گرایی با یک سرخورده‌گی روبهرو شد. از نظر آقای رادفر، این عوامل سبب شد که افغانستان به دست طالبان بیفتد و بخشی از آرزوهایی که برای افغانستان پرورانده شده بود، نقش بر آب شود.
با این‌همه، طالبان در حالی از ۲۴ اسد زیر عنوان روز فتح کابل تجلیل کردند که جبهه مقاومت ملی از اسیر گرفتن ۴۰ جنگ‌جوی طالب در پنجشیر خبر داد.
همزمان با تجلیل طالبان از ۲۴ اسد، انفجاری در سرک دارالامان در شهر کابل رخ داد که تلفاتی در قبال داشت، اما طالبان به خبرنگاران اجازه پوشش رسانه‌‌ای این رویداد را ندادند. جنگ‌جویان این گروه صبور رووفی، خبرنگار آریانانیوز را که می‌خواست از صحنه حادثه تصویربرداری کند، لت‌وکوب کردند.
واکنش‌های نهادهای داخلی نسبت به ۲۴ اسد
در یکسالهگی سلطه طالبان بر کشور، نماینده‌گی دایمی افغانستان در سازمان ملل متحد، این روز را روز «غصب قدرت و اشغال» از سوی طالبان خوانده است. این نماینده‌گی با نشر اعلامیه‌ای گفته است که در یک سال گذشته، کشور با بحران‌های مختلفی مواجه شده است.
نماینده‌گی افغانستان در سازمان ملل تصریح کرده که طالبان، شهروندان کشور را از خدمات اولیه محروم ساخته و شهروندان کشور با نقض شدید حقوق بشر، فقر، سرکوب و ترس از سوی این گروه مواجه شده‌اند. به گفته این نماینده‌گی، طالبان در اجرای تعهدات‌شان ناکام هستند و اقدامات سخت‌گیرانه دوره حاکمیت قبلی‌‌شان را به منصه اجرا گذاشته‌اند. این نماینده‌گی علاوه کرده که طالبان بر تداوم «حکومت انحصاری و سرکوبگر» در برابر خواست مردم و جامعه جهانی اصرار ورزیده و کشور را عملاً به مسیر خطرناکی سوق داده‌اند.
واکنش‌های سازمان‌ها و کشورهای خارجی
مدیریت اجرایی زنان سازمان ملل متحد با نشر بیانیه‌ای گفته است که طالبان حق زنان برای مشارکت سیاسی را حذف کرده و آنان را در معرض انواع مختلفی از خشونت‌های جنسیتی قرار داده‌اند. سیما باهوس، معاون دبیرکل سازمان ملل و مدیر اجرایی زنان این سازمان، تصریح کرده که در یک سال گذشته زنان افغان با بی‌احترامی فزاینده به حق زنده‌گی آزاد و برابر، روبهرو بوده‌اند. این سازمان افزوده است که سیاست‌های نابرابر طالبان در قبال زنان، افغانستان را منزوی کرده است. به گفته این سازمان، افغانستان تنها کشوری در جهان است که در آن دختران از رفتن به مکتب محروم‌اند.
با این حال، انالنا بیربوک، وزیر خارجه آلمان، نیز گفته است که حاکمیت طالبان «شبیه ابر تاریکی بر افغانستان» سایه افگنده است. او گفته است که زنده‌گی زنان و دختران زیر حاکمیت طالبان مانند «زنده‌گی در زندان» است. وزیر خارجه آلمان افزوده است که بسیاری از مردم افغانستان «به قدر کافی چیزی برای خوراک روزمره خود ندارند، همه‌روزه در ترس از تعقیب و آزار به سر می‌برند و حقوق اساسی‌شان سلب شده است.»
رینا امیری، نماینده ویژه امریکا در امور زنان و حقوق بشر در افغانستان، ایجاد «دولت فراگیر» را تنها گزینه حمایت جهان از افغانستان دانسته است. او زمان کنونی را برای شهروندان کشور به‌ویژه برای زنان و اقلیت‌های قومی و مذهبی «دردناک» توصیف کرده است.
در همین حال سازمان دیده‌بان حقوق بشر در یکسالهگی سقوط افغانستان به دست طالبان گفته است که جهان تعهدات خود در قبال زنان افغانستان را زیر پا گذاشته است. هدر بار، معاون مدیر بخش حقوق زنان این سازمان، با نشر توییتی گفته است: «ما به زنان افغان یک عذرخواهی بدهکاریم؛ زیرا دولت‌های ما قول دادند تا همیشه در کنار آن‌ها بایستند و سپس این وعده خود را زیر پا گذاشتند.» او همچنان گفته است که شورای امنیت سازمان ملل متحد باید ممنوعیت سفر و سایر تحریم‌ها بر مقام‌های طالبان که در نقض حقوق بشر دست دارند، اعمال کند.
همزمان با این، خبرگزاری وال‌استریت ژورنال گزارش داده که پس از کشته شدن ایمن الظواهری در کابل، اداره جو بایدن، رییس جمهور ایالات متحده امریکا، تصمیم گرفته که هفت میلیارد دالر ذخیره ارزی افعانستان برای فعلاً آزاد نشود و گفت‌وگوها با طالبان در این زمینه توقف یابد.
پس از سقوط حکومت پیشین و روی کار آمدن رژیم طالبان، دروازه مکتب‌ها به روی دختران مسدود شده و زنان به‌گونه کامل از حوزه عمومی حذف شده‌اند. افغانستان شاهد بحران فقر و گرسنه‌گی، بحران اقتصادی و بحران انسانی شده است. اکنون که یک سال از وعده‌های تأمین امنیت سراسری و اشتغال‌زایی از سوی طالبان می‌گذرد، نه‌تنها در وضعیت زنده‌گی و معیشت مردم تغییرات مثبت به میان نیامده، بلکه روزبه‌روز اوضاع وخیم‌تر و بحرانی‌تر شده است. در حال حاضر هیچ قانونی در کشور نافذ نیست و یک سال حاکمیت در خلای قانونی به پیش رفته است. از سوی دیگر، با گذشت یک سال از تسلط طالبان بر افغانستان، هیچ کشوری حکومت این گروه را به رسمیت نشناخته است.