طالبان و کارزار ریشه‌کن کردن کشت خشخاش؛ تولید تریاک در افغانستان کم شده است یا زیاد؟

کارزار ریشه‌کنی کشت خشخاش در افغانستان در پی صدور فرمان ماه گذشته طالبان مبنی بر ممنوعیت کشت این‌گونه گیاهی در سراسر کشور آغاز شده است.

خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی اعلام کرد «کشاورزان فقیر و کارگران روزمزد که معیشت و گذران زندگی‌شان به درآمد حاصل از کشت خشخاش وابسته است، به شدت نگران این تصمیم رهبران طالبان هستند.»

ملا عبدالحق آخوند، معاون وزارت داخله طالبان در امور مبارزه با مواد مخدر به آسوشیتدپرس گفت، «افرادی که این ممنوعیت را نقض کنند، بر اساس قوانین شریعت محاکمه خواهند شد.»

افغانستان بزرگ‌ترین تولیدکننده تریاک در جهان و منبع اصلی تأمین هروئین اروپا و آسیا است. تولید تریاک در افغانستان طی ۲۰ سال گذشته با وجود میلیاردها دلاری که آمریکا برای توقف کشت خشخاش در این کشور هزینه کرده، افزایش یافته است.

کشت خشخاش در افغانستان در حالی ممنوع شده است که اقتصاد این کشور با قطع کمک‌های بین‌المللی به شدت آسیب دیده است و بیشتر افغان‌ها برای تامین غذا با مشکل مواجه هستند.

بنا به گزارش‌ها، کارگران روزمزد با برداشت تریاک از گیاه خشخاش می‌توانند بیش از ۳۰۰ دلار در ماه درآمد داشته باشند.

به نظر می‌رسد که کارزار جدید ریشه‌کنی کشت خشخاش افرادی را هدف قرار می‌دهد که پس از اعلام ممنوعیت کشت این‌گونه گیاهی، آن را کاشته‌اند، زیرا افرادی که پیشتر این گیاه را کاشته بودند، محصول را برداشت کرده‌اند. به این ترتیب مشخص نیست که چه اندازه خشخاش در این فصل در افغانستان کاشته و چه مقدار برداشت شده است.

در هر حال سخنگوی وزارت داخله طالبان گفت که این دولت متعهد است که کشت خشخاش را در سراسر افغانستان به صفر برساند. بنا به گزارش‌ها طالبان تاکنون چند مزرعه کشت خشخاش را نابود کرده است.

معاون وزارت داخله دولت طالبان گفت که مسئولان امارت اسلامی افغانستان با برخی از دولت‌ها و سازمان‌های غیردولتی در تماس هستند تا جایگزینی برای کشت خشخاش بیابند.

بر اساس برآوردهای دفتر مبارزه با موادمخدر و جرایم مرتبط سازمان ملل متحد (UNODC)، در سال ۲۰۲۱ حدود ۱۷۷ هزار هکتار در افغانستان زیر کشت خشخاش رفت که از آن تریاک کافی برای تولید ۶۵۰ تن هروئین به دست آمده است. این رقم نسبت به تولید ۵۹۰ تن هروئین در سال ۲۰۲۰ افزایش نشان می‌دهد.

دفتر مبارزه با مواد مخدر سازمان ملل متحد در تازه‌ترین گزارش خود اعلام کرده است که ارزش کل تولید مواد افیونی افغانستان در سال ۲۰۲۱ میلادی ۱.۸ تا ۲.۷ میلیارد دلار بوده است که معادل ۱۴ درصد تولید ناخالص داخلی این کشور است. این رقم از ارزش صادرات قانونی این کشور بیشتر است.

به گفته سازمان ملل متحد، در طول دورانی که طالبان برای نخستین بار در اواخر دهه ۱۹۹۰ در افغانستان به قدرت رسیدند، کشت خشخاش در این کشور ممنوع بود اما پس از حمله آمریکا و متحدانش به افغانستان در سال ۲۰۰۱ که به سرنگونی طالبان انجامید، بسیاری از کشاورزان به کشت خشخاش روی آوردند. 

آمریکا در طی نزدیک به ۲۰ سالی که در افغانستان حضور داشت، بیش از ۸ میلیارد دلار برای از بین بردن کشت خشخاش هزینه کرد اما روند کشت خشخاش نه تنها متوقف نشد بکله به طور پیوسته افزایش هم یافت. در افغانستان در سال ۲۰۰۲ میلادی حدود ۷۵ هزار هکتار به زیر کشت خشخاش رفت و حدود ۳ هزار و ۴۰۰ تن تریاک تولید شد. 

بر اساس گزارش‌های منتشر شده، در طول سال‌هایی که شبه‌نظامیان طالبان با دولت وقت افغانستان درگیر بودند، میلیون‌ها دلار از کشاورزان و واسطه‌ها مالیات گرفتند تا آن‌ها بتوانند مواد مخدرشان را به خارج از کشور قاچاق کنند. همچنین گزارش شده است که مقام‌های ارشد دولت تحت حمایت آمریکا میلیون‌ها دلار از طریق تجارت پررونق مواد مخدر به جیب زده‌اند.

در حال حاضر تولید تریاک در افغانستان از مجموع سایر کشورهای تولیدکننده تریاک بیشتر است. نزدیک به ۸۰ درصد هروئین تولید شده از تریاک افغانستان از طریق آسیای مرکزی و پاکستان به اروپا منتقل می‌شود.