رفتن عمران خان از کرسی نخست‌وزیر پاکستان چه پیامدی برای طالبان دارد؟
رفتن عمران خان از کرسی نخست‌وزیری، حتی اگر او در یک انتخابات تازه به این سمت برگردد ، بیش از هر جای دیگری احتمالا بر حکومت طالبان در کابل تاثیر دارد. به عبارتی با نبود آقای خان طالبان شناخته شده‌ترین حامی و صدای خود را در سطح بین‌المللی را از دست می‌دهد، آنهم در زمانی که این گروه بیشترین نیاز به قانع کردن جامعه بین‌المللی برای به رسمیت شناخته شدن دارد.
شنبه شب ۹ آوریل (۲۰ حمل/فروردین) در پی رای عدم اعتماد پارلمان به عمران خان، نخست‌وزیر، که به برکناری او منجر شد، رای‌گیری برای انتخاب جانشین او برگزار خواهد شد؛ اقدام آقای خان با پیش‌دستی در انحلال پارلمان با رای دادگاه عالی پاکستان خنثی شد.
بنا به قانون اساسی پاکستان، با عدم اعتماد به نخست‌وزیری، راه برای انتخابات زودهنگام میسر می‌شود؛ اگرچه بر اساس همین قانون، نمایندگان پارلمان می‌توانند بار رای اعتماد به نخست‌وزیری تازه، همین پارلمان را تا پایان زمان رسمی آن ادامه دهند. به هر روی در حال حاضر پاکستان با بحرانی سیاسی روبرو شده است.
مقام‌های طالبان تاکنون در مورد بحران سیاسی اخیر پاکستان اظهار نظر نکرده‌اند اما طبیعی است که نگران تحولات هستند.
دفاعیات جنجالی عمران خان از طالبان
عمران خان در چندین مورد خواستار به رسمیت شناخته‌شدن دولت طالبان شده و گفته است “دیر یا زود، طالبان باید از سوی جهان به رسمیت شناخته شوند” و “هیچ جایگزین دیگری برای طالبان در افغانستان وجود ندارد”.
وی افزوده است که “تنها گزینه‌ای که جهان در حال حاضر دارد تعامل با طالبان برای پیشبرد امور است.”
به گفته او، چنین اقدامی نه تنها به نفع پاکستان بلکه “مطابق به منافع همه است” که افغانستان دچار هرج و مرج نشود.
او همچنین با استفاده از تریبون‌های بین‌المللی تلاش کرده است که مواضع طالبان را نیز ارایه دهد و در مواردی گاهی وعده عملی‌شدن توقعات و خواسته‌های جامعه جهانی از حاکمان جدید افغانستان را نیز داده است.
حمایت‌های او از طالبان در عمل به سال‌ها پیش از دوران نخست وزیری‌اش برمی‌گردد، برخی رسانه‌های پاکستانی به او لقب “طالبان خان” دادند.
عمران خان از خروج نیروهای غربی از افغانستان دفاع می‌کرد، و در موردی وارد جنگ لفظی توییتری با دونالد ترامپ، رئیس جمهور وقت آمریکا در این مورد شد.
او حتی یک سال پیش از تسلط طالبان گفت “به زودی صلح” در افغانستان برقرار خواهد شد و در آینده “حکومت جدید در افغانستان ایجاد خواهد شد” که به گفته او، “از تمام مردم افغانستان نمایندگی خواهد کرد.” اظهاراتی که با اعتراض حکومت وقت اشرف غنی مواجه شد.
در همان زمان گفته بود که تنها منافع پاکستان در افغانستان این است که “دولت آینده در کابل به هند اجازه عملیات از آنجا علیه پاکستان را ندهد.”
با آنکه اسلام آباد تا هنوز حکومت طالبان را به رسمیت نشناخته است اما تنها کشوری است که در آن سفارت و کنسولگری‌های افغانستان را به طالبان واگذار کرد، و طالبان پرچم خود را بر فراز آنها برافراشت.
عمران خان می‌گوید: “آیا انتخاب دیگری غیر از طالبان داریم؟ نه نداریم. اگر طالبان و حکومت‌شان تحت فشار قرار بگیرد خوب است؟ نه. پس دنیا باید با آنها کار کند.”
او از اعزام نیروهای متخصص و آموزش دیده از پاکستان به افغانستان صحبت کرد که با واکنش‌های گسترده افغانها مواجه شد.
در اواخر دسامبر گذشته، کنفرانس همکاری اسلامی را برای نشستی فوق العاده درباره وضعیت افغانستان با حضور وزیر خارجه طالبان در اسلام آباد برگزار کرد.
آقای خان در افتتاحیه نشست گفت: “نکته این است که ما باید بفهمیم که وقتی از حقوق بشر صحبت می‌کنیم، هر جامعه‌ای متفاوت است، تصور هر جامعه از حقوق بشر و حقوق زنان متفاوت است.”
او افزود: “مثال‌هایی از پاکستان می‌زنم، از ایالت خیبر پختون‌خواه که هم‌مرز با افغانستان است، برای اینکه فرهنگ مشابه (با افغانستان) دارد. طالبان نیز عمدتا جنبش پشتونی است. بیشتر پشتون‌ها در سمت ما در پاکستان است.”
عمران خان خود یک پشتون‌تبار است اما اظهارات او درباره سنت‌های جامعه پشتون واکنش برانگیز شد.
با وجود حمایت بی‌شائبه، او در بیان توقعات خود از حکومت طالبان نیز با صراحت صحبت کرد. دو ماه پیش گفت اعضای دست‌کم سه گروه “تروریستی” از افغانستان تحت کنترل طالبان وارد پاکستان می‌شوند.
او این سه گروه را “اعضای گروه طالبان پاکستانی که به داخل پاکستان حمله می‌کنند، شورشیان بلوچ به ویژه با حملات اخیرشان و “داعش شاخه خراسان” نام برد.
او گفت با طالبان در مورد دخیل کردن تاجیک‌ها، هزاره‌ها و ازبک‌ها در دولت صحبت می‌کند.
در روز ورود طالبان به کابل، شماری از رهبران اقوام تاجیک، هزاره و ازبک به اسلام آباد رفته و در دیدار با عمران خان خواستار ایجاد حکومت فراگیر در کابل شدند.
زمانی که نیروهای آمریکایی در حال خروج و طالبان به سرعت در حال پیشروی بودند، و آمریکا در جستجوی پایگاهی برای حفظ توان عملیاتی خود در افغانستان در آینده بود، عمران خان قاطعانه گفت که به ایالات متحده اجازه استفاده از پاکستان به عنوان پایگاه عملیات خود در افغانستان نمی‌دهد.
منتقدان عمران خان را “دست نشانده” ارتش می‌دانستند، اما اواخر سال گذشته، در موضوع جایگزینی جنرال/ژنرال فیض حمید، رئیس استخبارات قدرتمند ارتش پاکستان (ای‌اس‌آی) پس از سفر او به کابل در روزهایی که طالبان کابینه خود را اعلام کرد، شکاف میان عمران خان و ارتش بیشتر شد.
او برخلاف سنت نخست وزیران قبل از خود از “خط سرخ” ارتش گذشت اما در نهایت انتصاب ژنرال ندیم احمد انجم فرد مورد نظر ارتش در این سمت مهم موافقت کرد.
شهرت عمران خان و حزبش، تحریک و انصاف در سیاست داخلی بیشتر به مبارزه با فساد نخبگان سیاسی دو حزب مردم و مسلم لیگ است که به صورت متناوب حکومت غیرنظامی را در پاکستان به دست می‌گرفتند.
عمران خان تلاش کرده گفتمان تازه‌ای در امنیت ملی پاکستان (۲۰۲۲-۲۰۲۶) معرفی کند و ارتش قدرتمند پاکستان را از رقابت نظامی با هند به سمت محوریت امنیت اقتصادی سوق بدهد.
در اولین سند امنیت ملی پاکستان که در ژانویه ۲۰۲۲ نشر شد آمده که پاکستان “به عنوان یک مرکز تولید، تجارت و سرمایه گذاری و کانال اتصال منطقه‌ای گسترده‌تر برای تقویت امنیت اقتصادی خود است”.
عمران خان پا را از این هم فراتر گذاشت و از چین خواست که افغانستان را در کریدور اقتصادی چین-پاکستان وارد کند.
عمران خان، اپوزیسیون را متهم به همدستی با آمریکا برای برکناری خودش کرده است. دلیل آن را هم پیشبرد سیاست خارجی می‌داند که پاکستان را به چین و روسیه نزدیک کرده است.
در هر حال، شاید بتوان گفت که طالبان فراموش نخواهد کرد که مهم‌ترین دستاوردهای دو دهه گذشته خود را همزمان با دورانی که عمران خان نخست‌وزیر پاکستان بوده است بدست آورده. عمران خان حتی اگر در نتیجه انتخاباتی تازه کرسی نخست‌وزیری را نتواند بار دیگر بدست آورد، همچنان در سیاست پاکستان فعال و چهره‌ای مهم حامی طالبان باقی می‌ماند با این تفاوت که در عمل شاید بتوان گفت طالبان در دیپلماسی بین‌المللی صدای بلند حامی خود را از دست داده است.