دومین موزیم بزرگ افغانستان دو کارمند دارد
نگاه نو_ دومین موزیم افغانستان با نزدیک یک قرن سابقه در هرات، به پذیرایی از بازدیدکننده‌گان ادامه می‌دهد. آثار تاریخی این موزیم در قلعه‌ی اختیارالدین یا همان «ارگ هرات» نگه‌داری می‌شود.
موزیم هرات سال ۱۳۰۲ خورشیدی، زمان امان‌الله خان در منطقه‌ی چهارباغ، «جاده‌ی لیلامی» کنونی نزدیک ساختمان دارالحکومه یا ولایت سابق پس از موزیم کابل تأسیس شد. در ابتدا تنها مقام‌های حکومتی اجازه‌ی بازدید داشتند و بعدها مردم عام با دریافت تکت به تماشای موزیم می‌رفتند.
موزیم هرات طی سال‌های فعالیتش فرازونشیب‌های زیادی را پشت سر گذاشته است. زمان حاکمیت طالبان چندین مجسمه‌ی تاریخی از سوی اداره‌ی «امر باالمعروف» تخریب شد. هنگام خروج طالبان از هرات نیز برخی آثار باستانی آن به یغما رفت.
سال ۱۳۹۰ خورشیدی با کمک باستان‌شناسان آلمانی پس از مرمت و پاک‌کاری آثار باستانی، موزیم هرات به گونه معیاری گشایش یافت و یک‌هزار و ۸۰۰ قلم اثر باستانی در آن ثبت شد.
کم‌بود کارمند یکی از مشکلات کلان موزیم هرات است و بیش‌تر از یک‌سال می‌شود که چهار بست آن به دلیل معاش اندک و مسوولیت زیاد، خالی مانده و فقط چهار کارمند در موزیم حضور دارند. مسدود بودن موزیم بعد از ساعت رسمی و روزهای تعطیل یکی دیگر از مشکلات آن است.
دومین موزیم افغانستان
سال ۱۳۰۲ خورشیدی پس از تاسیس موزیم ملی افغانستان در کابل دومین موزیم افغانستان در نزدیکی دفتر شجاع‌الدوله غوربندی، والی وقت هرات در منطقه‌ی «چهارباغ» گشایش یافت.
آثار باستانی به دست آمده در هرات و چندین اثر تاریخی دیگر که از سوی موزیم ملی افغانستان به هرات تحفه داده شده بود، کنار هم در موزیم محلی هرات چیده شد.
آن زمان موزیم شکل معیاری نداشت و تنها مقام‌های حکومتی اجازه‌ی دیدار از آن را داشتند. بعدها تکت برای موزیم چاپ شد و مردم با بهای «یک پول» یعنی یک صدم پول یک افغانی، می‌توانستند از موزیم بازدید کنند.
پس از انتقال ادارات دولتی از شهر کهنه و تاسیس شهر جدید هرات، موزیم بسته و اشیای باستانی آن به هتل پارک منتقل شد. بعدها آثار باستانی به زیرزمینی‌های دفتر ولایت انتقال یافت.
سال ۱۳۷۱ خورشیدی با روی کارآمدن حکومت مجاهدین، موزیم هرات بار دیگر در قلعه‌ی اختیارالدین گشایش یافت و در اوایل دهه‌ی ۸۰ خورشیدی پس از فروپاشی رژیم طالبان آثار باستانی به جا مانده از موزیم در جوار کتاب‌خانه‌ی عامه‌ی هرات به نمایش درآمد.
با درگیری نیروهای طرف‌دار فرمانده امان‌الله و نیروهای اسماعیل خان، در ولسوالی شیندند و احتمال سقوط شهر هرات، باری دیگر موزیم بسته شد.
بین سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۰ خورشیدی باستان‌شناسان موزیم هنرهای اسلامی آلمان، یک‌هزار و ۸۰۰ اثر باستانی را در موزیم هرات مرمت، پاک‌کاری و ثبت کردند و سال ۱۳۹۰ خورشیدی موزیم هرات به گونه‌ی معیاری در قلعه‌ی اختیارالدین گشایش یافت.
تخریب طالبان و غارت دزدان
در یک تعریف ساده، «هر اثری که از سوی انسان‌ها ساخته شده، مربوط به دوره‌ای تاریخی باشد و از عمر آن بیش‌تر از ۱۰۰ سال گذشته باشد جزء آثار باستانی به شمار می‌رود.»
در حال حاضر اشیای تاریخی موزیم هرات در سه تالار جداگانه به نمایش گذاشته شده است. روزانه شمار زیادی از افرادی که برای تماشای قلعه‌ی اختیارالدین حاضر می‌شوند از موزیم نیز بازدید می‌کنند.
از میان یک‌هزار و ۸۰۰ اثر باستانی که از سوی باستان‌شناسان آلمانی در موزیم هرات ثبت شده، ۳۸۰ اثر برای نمایش گذاشته شده و بیش‌تر از یک‌هزار و ۴۲۰ اثر ثبت شده و یک‌هزار و ۴۰۰ اثر باستانی ثبت نشده در انبار موزیم نگه‌داری می‌شود.
در زمان حاکمیت طالبان، بیش‌تر از ۱۱۵ مجسمه‌ی باستانی گچی و سنگی از سوی اداره‌ی «امر باالمعروف» عمداً تخریب و ده‌ها اثر هنری نقاشی نیز از بین برده شد.
هنگام خروج طالبان از هرات اشیای موزیم هرات شامل صدها سکه‌ی باستانی طلا، نقره، مس و برنجی در کنار ده‌ها اثر باستانی دیگر از انبار موزیم غارت شد.
بخش زیادی از آثار باستانی دزدی شده مربوط به دوره‌ی تاریخی «کوشانی» بود و پس از سرقت از افغانستان انتقال یافت در کشورهای خارجی فروخته شد.
۲۵ هزار بازدیدکننده در سال
کم‌بود کارمند از بزرگ‌ترین مشکلات موزیم محلی هرات است. علی‌احمد تیموری، عضو مسلکی موزیم می‌گوید مدتی قبل سه بست موزیم کم شد و در حال حاضر از میان شش بست رسمی فقط دو بست آن پر و چهار بست دیگر خالی است.
جاوید ضرغام، آمر فرهنگ و هنر ریاست اطلاعات و فرهنگ هرات در گفت‌وگو با روزنامه‌ی ۸صبح می‌پذیرد که به دلیل معاش اندک و مسوولیت زیاد، کم‌تر کسی حاضر می‌شود در موزیم هرات کار کند.
وقتی در حال خروج از موزیم بودم مردی با اعضای خانواده‌اش از ولایت غزنی به دیدار ارگ باستانی هرات آمده بود. پس از سیر و سیاحت در بخش‌های مختلف ارگ نزدیک ساعت ۱۲ چاشت قصد داشت موزیم را هم ببیند، اما به دلیل ختم وقت اداری نتوانست وارد آن شود.
عارف خلیلی و گروهی از دانشجویان برای سیر علمی به ارگ آمده بودند و آن‌ها به هم دلیل پایان رسمیات اداری نتوانستند وارد شوند. یک گردش‌گر خارجی بیرون محوطه‌ی ارگ سرگردان قدم می‌زد و منتظر بود وقت اداری آغاز شود و بتواند وارد ارگ شود.
محمد صادق، از باشنده‌گان هرات که همراه دوستانش به تماشای ارگ آمده بود، تجربه‌ی بازدید از چند موزیم در کشورهای خارجی را تعریف کرد. این‌که جاذبه‌های گردش‌گری در ساعت غیر رسمی و روزهای تعطیل هم باز است و اتفاقاً بیش‌تر مردم پس از زمان کار رسمی و روزهای تعطیل به مناطق باستانی می‌روند.
سالانه بین ۲۰ تا ۲۵ هزار نفر از موزیم هرات بازدید می‌کند، اما دو کارمند رسمی و دو کارمند خدمتی در موزیم هرات سرگرم کار اند و از برخورد برخی بازدیدکننده‌گان و رعایت نکردن قوانین موزیم شکایت دارند.