صلح یا انتخابات؛ کدام یک برای افغانستان مهم‌تر است
با پایان دور هشتم گفت و گو های صلح میان مقام های امریکایی و نمایندگان گروه طالبان در دوحه، پایتخت قطر، به نظر می رسد که دو طرف نسبت به هر زمان دیگر به “توافق صلح” نزدیک شده اند.
نگاه نو_ در صورت توافق میان امریکا و گروه طالبان، سرنوشت انتخابات ریاست جمهوری چه خواهد شد؟ علاوه بر آن، سرنوشت نظام جمهوریت که پس از سقوط رژیم طالبان در افغانستان به وجود آمد، چه خواهد شد؟ ادامه نظام کنونی یا برگشت امارت طالبانی؟
مجیب الرحمان رحیمی، سخنگوی ریاست اجرائیه حکومت وحدت ملی افغانستان، در مصاحبه ای با اشاره به کلیات توافق احتمالی با گروه طالبان گفت که اگر توافقی صورت بگیرد، نخست توافق واشنگتن با کابل و سپس با گروه طالبان صورت خواهد گرفت، توافقی که دو موضوع رکن اساسی این توافق را تشکیل خواهد داد.
آقای رحیمی افزود ” این توافق نامه روی دو موضوع تمرکز میداشته باشد که{شامل} قطع رابطه طالبان با گروه های ترورستی و عدم اجازه به این گروه های ترورستی مانند القاعده و داعش است که از خاک افغانستان علیه منافع ایالات متحده و علیه صلح جهانی استفاده بکنند. در قدم دوم هم بحث خروج تعداد معدودی از قوت های ایالات متحده .”
شماری از کارشناسان به این بارواند که روند گفت و گو های صلح و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری افغانستان با هم ارتباط تنگاتنگ دارند و رجعت دادن به یک روند، روند دیگر را احتمالاًمتاثر کند، اما آقای رحیمی به این باور است که این دو روند، از هم مجزا است.
به گفتۀ آقای رحیمی “این توافق به بحث انتخابات و برگزاری انتخابات هیچ رابطۀ ندارد” و افزود که هرگاه توافق میان واشنگتن و گروه طالبان امضا شود، در مرحلۀ دوم مذاکرات میان حکومت افغانستان و طالبان به احتمال قوی در ناروی آغاز شود، مذاکراتی که به گفتۀ او به دو موضوع متمرکز خواهد بود: آتش بس و دست یافتن به یک توافق سیاسی.
توافق سیاسی با طالبان و احتمال تاخیر انتخابات
تا حال جزئیات از توافق احتمالی میان ایالات متحده و گروه طالبان به دسترس رسانه ها قرار نگرفته است، اما حدس و گمان هایی وجود دارد که این توافق قبل از برگزاری انتخابات ششم میزان، نهایی شود—شاید هم در چند روز آینده.
آقای رحیمی پیش بینی امضای توافق را پیش از وقت می داند، اما تاکید می کند که “انتخابات افغانستان بر اساس تقویم که از طرف کمیسیون مستقل انتخابات تعیین شده است، به پیش می رود و انتخابات برگزار خواهد شد. در بحث های که میان ما و ایالات متحده صورت گرفته است، هیچگاهی بحث به تعویق انداختن انتخابات مطرح نشده است.”
اما حسیب الکوزی، رئیس بخشنظارت و گزارش دهی افراطگرایی در صدای امریکا، به این باور است که این دو روند می تواند با هم موازی به پیش برود.
آقای الکوزی افزود “پروسۀ انتخابات و پروسه مذاکرات می توانند موازی با هم پیش بروند. اما مذاکرات یک پروسۀ طویل المدت است که بعد از آن تطبیق مطرح می شود؛ هنوز ما به مرحله تطبیق آن نرسیده ایم.”
آقای الکوزی می گوید در صورت توافق، تطبیق آن ممکن حد اقل یک یا دو سال را در بر بگیرد و تاکید کرد که این دو روند “هر دو مستلزم یکدیگر استند” و نباید یک روند به خاطر روند دیگر به تعویق انداخته شود.
نظام جمهوریت یا امارت طالبان؟
سخنگوی ریاست اجرائیه حکومت وحدت ملی افغانستان می گوید که بر اساس “مسودۀ توافق با گروه طالبان”نخستین کاری که باید انجام شود، تنفیذ آتش بس است و به تعقیب آن، تاکید ریاست اجرائیه بر نظام جمهوریت برای اساس انتخابات است.
آقای رحیمی افزود “طبعاً برای مردم افغانستان و ما در ریاست اجرائیه، بحث جمهوریت و انتخابات به عنوان تنفیر ارادۀ مردم در برابر آن حق الهی حکومت که در تفکر سنتی یا در تفکر طالبان و تعداد اندکی از گروه ها و جریان های دیگر بازتاب دارد و از آن حمایت می کنند، یک تفاوت بنیادین وجود دارد. ما به تمثیل ارادۀ مردم و انتقال قدرت از طریق انتخابات به عنوان یک اصل نگاه می کنیم… این اصل تغییر ناپذیر است و برگشت به امارت طالبان و ساختار سنتی که بیشتر ناشی از حق الهی در تفکر سیاسی [سنتی] می شود، برای ما و مردم افغانستان قابل قبول نیست.”
محمد اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان، نیز بر تداوم نظام جمهوریت در افغانستان پافشار دارد، اما از اظهارات اخیر رئیس جمهور غنی چنین بر میاید که برگزاری انتخابات نسبت به گفت و گو های صلح برایش ارجیعت دارد.
آقای غنی در جریان سخنرانی اش در روز نخست عید قربان گفت “آیا یک حکومت ضعیف صلح کرده می‌تواند؟ آیا یک حکومت که در آخرین مرحله مدت قانونی‌اش باشد تصامیم سخت را گرفته می‌تواند؟ صلح قاطعیت و صلاحیت می‌خواهد.”
توافقی که مستلزم قربانی است
با ختم دور هشتم گفت و گو های صلح میان مقام های امریکایی و گروه طالبان، زلمی خلیلزاد، نمایندۀ خاص ایالات متحده برای روند مصالحه افغانستان، در یک پیام تویتر به مناسبت عید قربان نوشته است که “بسیاری از علما بر این باور اند که معنای عمیق عید قربان یعنی قربانی کردن نفس است. رهبران تمامی جوانب جنگ افغانستان باید اینرا مد نظر گیرند زمانیکه برای صلح تلاش مینمایم.”
آقای رحیمی ادعا می کند که عبدالله عبدالله، رئیس اجرائیه حکومت وحدت ملی، هر لحظه حاضر است تا برای تامین صلح، از موقف اش کناره گیری کند، مشروط بر اینکه صلح پایدار در کشور تامین شود.
اما آیا گروه طالبان آماده است نیز از موقفگیری های شدید خود صرف نظر کند و برای تامین صلح، از خود ایثار و فداکاری نشان دهد.
آقای الکوزی فکر می کند که گروه طالبان نیز حال نسبت به گذشته واقعبینانه تر می اندیشد و در عین حال چارۀ دیگر جز انعطاف پذیری ندارد.
آقای الکوزی افزود که “بر اساس یکی از گزارش ها، طالبان خواستار خروج عساکر امریکایی به شکل تدریجی شده اند، نه یکبارگی. این نشان می دهد که طالبان حقایق را در افغانستان درک می کنند که اگر یک خلای قدرت به وجود بیاید، همه چیز نیست و نابود می شود یک اناشیزم به وجود خواهد آمد. طالبان باید در مورد امارت و انتخابا باید انعطاف پذیری نشان بدهد؛ در مورد القاب مثل امیر المومنین که سیستم حکومتی شان بود، باید انعطاف نشان بدهند. وجود داشت، باید نشان بدهد و شاید هم نشان بدهند.”
شک و تردید در مورد شفافیت انتخابات
در حالیکه روند گفت و گو صلح تا حال موثر عنوان شده است، شک و تردید های در مورد برگزاری انتخابات شفاف وجود دارد. ادریس رحمانی، تحلیلگر سیاسی مستقر در امریکا، سازماندهی تقلب در انتخابات را یک امر اجتناب ناپذیر تلقی می کند.
آقای رحمانی گفت “اگر جواب سوال را رُک و راست و صادقانه برای مردم بگویم، مردم نباید انتظار {شفافیت در انتخابات را} داشته باشند. دولت هیچگاهی {انتخابات را شفاف برگزار نخواهد کرد.”
این تحلیلگر سیاسی همچنین می گوید که با در نظرداشت وضیعت در افغانستان، هر کسی دیگر که در کرسی قدرت باشد، با استفاده از فرصت، در انتخابات دخالت خواهد کرد.
سخنگوی ریاست اجرائیه نیز تا اندازۀ با آقای رحمانی موافق است، اما ارگ را مسوول تلقی می کند. او می گوید که اصلاحات در بخش نظام انتخابات صورت گرفت، اما “متاسفانه به اثر مداخلات و کار شکنی متحد ما در ارگ ریاست جمهوری، این اصلاحات عملی نشد” و اصلاحات که در این بخش صورت گرفته است “اگر خودم دیدگاه شخصی ام را مطرح بکنم” برای جلوگیری از تقلب در انتخابات “چندان باورمند نیستم.”
اما رئیس جمهور غنی در نشست کابینه به تاریخ هشتم ماه آگست بار دیگر تاکید کرد که همه اعضای کابینه و کارمندان شان در انتخابات بی طرفی خود را حفظ کنند و هشدار داد که “هر نوع شکایت که در مقابل تان شود و مستند باشد، یقین داشته باشید که من منحیث رئیس جمهور فوراً اقدام می کنم.”
با وجود پیشرفت ها در دو روند سرنوشت ساز افغانستان—یعنی مذاکرات صلح و برگزاری انتخابات، بسیاری از کارشناسان، به این باور اند که این دو روند از یک سو ارتباط تنگاتنگ دارند، اما از سوی دیگر می تواند ارجیعت به یک روند، پروسه دیگر را متاثر کند.
این تحلیلگران استدلال می کنند که حتا اگر انتخابات ریاست جمهوری برگزار شود، احتمالا مانند انتخابات گذشته جنجال برانگیز باشد و هرگاه روند گفت و گو های صلح میان حکومت افغانستان و گروه طالبان آغاز شود، نه تنها یک روند دشوار و پیچیده خواهد بود، بلکه زمانگیر نیز خواهد بود.