قلعه شیرپور یا شیر آباد

نگاه نو_ قلعه شیرپور یا شیرآباد ؛ قبل از آنکه امیر شیرعلی خان آنرا اعمار نماید ؛ قلعه مستحکمی دیگر بود مستطیل شکل که به نام « چونی » شهرت داشت . این قلعه بیرون شهر به سمت شمال و متصل شرقی به جاده ی بود که به روستای بی بی مهرو وصل می شد.
موقعیت و مشخصات قلعه شیرپور:
شیرپور یا شیرآباد در شمال شهر کابل موقعیت دارد . ارتفاع آن از سطح بحر ۵۷۸۱ فُت میرسد . شیرپور در هنگام اعمار یک میل از مرکز شهر فاصله داشت .
در سمت شمال کابل در موقعیت (بلند آب) و اطراف تپه بی بی مهرو؛ امیر شیرعلی خان بنای شهری را گذاشت که منسوب است به شیرآباد یا شیر پور کابل . تاریخ بنا مصادف است به سال ۱۲۸۸ هـ ق = ۱۲۴۹ هـ ش =۱۸۷۰ م . این بنا به مبلغ ۱۲ هزار روپیه کابلی و به کمک ومساعدت تمام عساکر و زمین داران اطراف کابل خرچ برداشت .

میرزا نورمحمد نوری قندهاری مؤلف ( گلشن امارت) نوشته است (( غربا و اهل حرفت که از خزینه عامره محروم اند به نحوی فیض رساند که سبب جمعیت و رفاهیت ایشان گردد، لهذا معمار همت با سعادتش طرح شهری برسرتپه بی بی مهرو که به طرف شمال شهر کابل واقع است ، انداخت و آن تپه ایست بس منیغ و معماران چالاک دست را برآن گماشت که هفت زرع سرآنرا تراشیده برکناره ها اندازند و چاه عمیق درآن کنده به آب یرسانند چون سر تپه صورت گیرد طرح عمارت شاهی که شبیه قصور جنان تواند بود بعمل آرند و زیر تپه یازار ها و محلات چهاونی سازند، و از زبان حق ترجمان این مینو به شیر آباد موسوم گردید از رأفت اعلیحضرت امیرشیرعلی ، غربای بی وسیله و اهل حرف بیچاره را وجوه وجه معاش از خزینه عامره بر سردست آمده که هر روز به قدر هزار نفر درآن کار کرده رزق شبانه به دست می آرند))
بعدتر فیض محمد کاتب مؤرخ دربار امیر حبیب الله خان در سراج التواریخ اضافه میکند: اعلیحضرت امیرشیرعلی خان بعد از سفر انباله هند ( ۱۲۸۶ هـ ق = ۱۸۶۹ م) ناظر حسین علی خان که از طرف پدر پنجشیری و از طرف مادر از مردم سپاه منصوران چنداول کابل و خادم اخلاص کیش و نمک خوار صداقت شعار اعلیحضرت امیرشیرعلی خان بود، از حضور امیر احداٍث شهر جدید موسوم به شیرپور به سمت شمال شهر کابل که به دور پشته بی بی مهرو بنأ نهاده شده بود، مهتمم آن کار مقرر گردید و چند تن از افسران نظامی و بزرگان ملکی را برای تهیه اسباب تعمیر بزیر دست ناظر مذکور گماشت و تمام افراد سپاه را به زیر دست معماران و نجاران وغیره مامور نمود و ماه پنج روبیه اضافه از معاش مقرره ماهوار افراد سپاه که هفت روپیه کابلی بود اجرت قرار داد و الی پنج سال هزاران معمار ونجار و گلکار وآهنگر ومردم اجرت کار سوای افراد لشکر دیوار سمت جنوب شهر و نصف از ضلع غربی و قدری از ضلع مشرقی را برافراشتند و موازی پنجاه قلبه زمین که مساوی دوهزار جریب باشد برای عمارات سکنه شهرتعیین گردید و تپه شیرپور محل عمارت پادشاهی قرارداده شد و دیوار سطری که توپ و فوج برفراز آن گردش کند با بروج متعدد و دروب وسیعه امر افراشتن؛ صادر کرد و طرف اندرون دیوار حصار به فاصله گردش فوج و توپخانه دیوار جداگانه و جای اقامت افواج معین فرمود .
بعداً امیر عبدالرحمن خان در جوار دروازه شیرآباد که به دروازه سفید یاد میشد در عمارت پیوست آن، مدتی اقامت گزید.مؤرخ معاصر کشور میر غلامحمد غبار مطالب فوق را تایید نموده مینویسد : مدت پنج سال روزانه شش هزار نفر کارگر و تقریبا یک هزار نفر معمار و نجار در تعمیر آن مشغول شدند اجرت استادان روزانه و از کارگران ( که عسکر بودند) ماهانه پنج روبیه اضافه بر اصل معاش شان نقد از خزانه دولت پرداخته میشد، درحالیکه قبلا” اعمار ساختمان ها و راه ها همه به شکل اجباری ( بیگار) بر دوش دهقان و سایرمردم تحمیل میگردید .این شهر در ساحه دوهزارجریب زمین دورادور تپه بی بی مهرو با دیوار های خارجی وداخلی به بلندی ۲۰ فت [ بالای شش متر] و قشله نظامی اعمار گردید عرض دیوار ها مستعد گردش توپ بود و گل آن در زیر پای فیل پخته میشد اما شهر هنوز آباد نشده بود و دیوار های شرقی و غربی آن تکمیل نگردیده بود که حملات دوم انگلیس بالای افغانستان آغاز شد و شیرپور ناتمام ماند تا اینکه به مرور زمان منهدم شد .
( شیرپور با استحکامات و قلعه ها و عمارات چون قلعه ، چاه آب در بلندی تپه بی بی مهرو، کمیساری، شفاخانه، مسجد، برج های مراقبتی ، بارک ها و کاغوش ها ( استراحتگاه سربازان ، بازار و کانتین و دوازه ها « یکی از دروازه ها در هجوم انگلیس بالای افغانستان بنام جنرال فردریک رابرتس نامگذاری شد . قرارگاه رابرتس همچنان به دیوار غربی قلعه قرار داشت» خندق و کول آب وزیرآباد در چهاراطراف قلعه ، و دو قلعه جداگانه در گوشه جنوب شرق قلعه شیرپور بین دریای کابل وقلعه متذکره ، و بالاخره زندان و غیره ملحقات مجهز بود .
بنابرشواهد اوراق تاریخی در سال ۱۸۷۹ م هنگام تجاوز دوم انگلیس بالای افغانستان شیرپور در اختیار انگلیس درآمد . تا اینکه دراین جا محاصره گردیدند و مجبور به عقب نشینی گردیدند. بنابر بیان لودیک آدمک امیر حبیب الله خان در سال ۱۹۰۲ م شیرپوررا با قصرامیر درپغمان توسط راه زیرزمینی اتصال داد اما به نظر میرسد که بین کاخ امیر در پغمان و کاخ امیر در باغ بالا اشتباه صورت گرفته باشد . فکر میکنم امیر میخواست شیرپور را با قصر امیر عبدالرحمن خان در باغ بالا با راه زیرزمینی وصل نماید و یا نمود. با تآسف امروز هیچگونه شواهد از آن راه زیرزمینی در دست نیست .