پیامدهای ناگوار همه‌گیری کووید – ۱۹ بر وضعیت امنیت غذایی و تغذیه
نگاه نو_ شیوع همهگیر بیماری کووید_۱۹ یک نگرانی جدی جهانی است. کوروناویروس مرز، ملت و جنسیت را نمیشناسد و همهگان را یکسان تهدید میکند. متأسفانه موارد مثبت ابتلا به ویروس کرونا در کشور ما روز به روز افزایش می‌یابد. بیماری کووید_۱۹ در حالی که یک وضعیت اضطرار صحی است، پیامدهای ناگوار دیگری در بخشهای مختلف اقتصادی و اجتماعی از جمله وضعیت امنیت غذایی، مصونیت مواد غذایی و تغذیه به همراه دارد. پیامدهای ناگوار این بیماری بر کشورهای فقیر چون افغانستان ضربهی مهلکی وارد خواهد کرد. افغانستان کشوری است که ۵۴ درصد نفوس آن زیر خط فقر قرار دارند و ۴۴ درصد مردم امنیت غذایی ندارند (۱). در حالی که از وضعیت مصونیت غذایی هیچ اطلاعی در دست نیست، ۲ میلیون کودک با سوء‌تغذیه دست و پنجه نرم میکنند(۲).
همه‌گیری جهانی بیماری کووید ۱۹ چه تاثیری بر امنیت غذایی و تغذیه دارد؟
در کل حالات اضطرار تاثیر ناگوار بر امنیت غذایی و تغذیه دارد، شیوع کرونا ویروس به سطح جهانی در اکثر کشورها وضعیت را اضطراری ساخته است که بر امنیت غذایی و تغذیه تاثیر خیلی بد کرده است.
امنیت غذایی زمانی وجود دارد که تمام مردم در تمام زمانها دسترسی فزیکی، اجتماعی و اقتصادی به غذای کافی، سالم و مغذی برای تامین نیازها و ترجیحات غذایی را برای یک زنده‌گی سالم و فعال داشته باشند. امنیت غذایی چهار بعد دارد: موجودیت مواد غذایی، دسترسی به مواد غذایی، استفاده‌ی مؤثر از مواد غذایی و پایداری این سه مورد. متأسفانه بیماری کووید ۱۹ با متأثر ساختن هر چهار بعد فوق، وضعیت امنیت غذایی را بدتر می‌سازد.
موجودیت غذا: وحشتی که از باعث همه‌گیری این بیماری و احتمال بسته شدن بازار ایجاد می‌شود، شهروندان را به بازارها میکشاند تا دست به خرید و ذخیره مواد غذایی بزنند. از سوی دیگر اربابان بازار از وضعیت سوء‌استفاده کرده و مواد غذایی را انبار میکنند تا به قیمت بلندتر به فروش برسانند. اجرای اقدامات انضباطی در مراکز تولیدی و مرزها سبب کاهش تولید و تورید مواد غذایی می‌شود. تمام این موارد منجر به کاهش موجودیت مقادیر کافی غذای باکیفیت و عرضه آن از طریق تولید داخلی و واردات می‌شود.
دسترسی به غذا: گسترش ویروس کرونا دسترسی به مواد غذایی را از نظر اقتصادی، فزیکی و اجتماعی محدود می‌شود. در کنار افزایش قیمت مواد غذایی به دلیل اقدامات پیشگیرانه، بسیاریها شغل و درآمد خویش را از دست میدهند و از لحاظ اقتصادی توانایی خرید مواد غذایی را از نخواهند داشت. از نظر اجتماعی با در نظر داشت موارد بالا ترجیحات غذایی مردم در صورت توزیع کمکهای مواد غذایی امدادی برآورده نمی‌شود. قرنطین شدن مردم در خانه‌ها و عدم موجودیت ابزار ترانسپورتی و محدودیت رفت‌وآمد، عوامل دیگری بر عدم دسترسی به مواد غذایی می‌باشند.
بهره‌مندی از مواد غذایی: استفاده مؤثر یا بهره‌مندی از مواد غذیی نیز با گسترش ویروس کرونا و به دلیل کاهش موجودیت مواد غذایی و محدودیت دسترسی به آن متاثر می‌شود. بهره‌مندی از مواد غذایی مستلزم رعایت شرایط مصونیت غذایی و داشتن مواد غذایی متنوع است، اما با گسترش ویروس خانواده‌ها نمیتوانند غذای مصون، متوازن، متناوب و کافی را جهت تامین نیازمندیهای غذاییشان فراهم بسازند.
پایداری سه مورد فوق: امنیت غذایی در صورتی تأمین می‌شود که هر سه مورد، موجودیت مواد غذایی، دسترسی به مواد غذایی و بهره‌مندی از مواد غذایی، همیشه‌گی و به صورت مداوم موجود باشند. اما بنا بر دلایلی که توضیح داده شد، هیچ یک از موارد فوق با موجودیت و گسترش ویروس کرونا تأمین شده نمی‌تواند، بنابراین امنیت غذایی از بعد پایداری نیز متأثر می‌شود. موضوع عدم پایداری حتا بعد از برچیدن ویروس کرونا نیز ادامه خواهد یافت، چون در موجودیت ویروس کشت، زرع و تولید مواد غذایی شدیداً متأثر می‌شود که عواقب آن چند ماه بعدتر شدیداً حس خواهد شد و این وضعیت هم‌چنان ادامه خواهد یافت.
ویروس کرونا نیاز به مواد غذایی را افزایش می‌دهد
شرایط اضطراری در کل وضعیت تغذیه را خراب می‌سازد، اما تاثیر پاندمی کرونا ویروس می‌تواند بیشتر باشد؛ چون در کنار اینکه فرصت برای تهیه مواد غذایی محدود می‌شود، نیازمندی به تغذیه مناسب، متوازن و متنوع جهت تقویه سیستم دفاعی عضویت و مقابله با بیماری بیشتر می‌شود. از جانب دیگر به دلیل قرنطین شدن اعضای خانواده در خانه که پیش از این در بیرون از خانه و در دفاتر غذا می‌خوردند، مصرف مواد غذایی در سطح خانواده‌ها افزایش می‌یابد که این مورد هم عامل مهمی در تهدید امنیت غذایی در سطح خانواده‌ها بوده می‌تواند.
چگونه وضعیت امنیت غذایی را بهبود ببخشیم؟
بهبود امنیت غذایی در دو سطح کلان کشوری و سطح کوچک خانواده باید تنظیم و بهبود بخشیده شود. دولت با تسهیل تجارت قانون‌مند و تورید مواد غذایی مورد نیاز، تلاش کند تولید داخلی را نیز افزایش دهد. دولت و نهادهای کمک‌کننده با توزیع مواد اولیه غذایی مانند آرد گندم، روغن خوراکی و برنج برای قشر آسیبپذیر جامعه در کوتاه‌مدت می‌تواند وضعیت را کنتر‌ل کند، چون بیشتر از نیم نفوس کشور زیر خط فقر قرار دارند. تزریق پول نقد دستگیری از آن‌هایی که «دست و دهان» اند و کار و درآمد خویش را از دست داده‌اند، یک راهکار دشوار اما خیلی خوب است.
در سطح خانواده جلوگیری از خرید و ذخیره مواد غذایی بیش از مقدار مورد نیاز، اسراف نکردن در مصرف غذایی سه‌گانه و روی دست گرفتن روش ریاضت مقطعی در کنار اینکه وضعیت امنیت غذایی خانوادههای پردرآمد را حفظ میکند، از بدتر شدن امنیت غذایی قشر فقیر جامعه پیش‌گیری میکند.
بهبود وضعیت تغذیه در حالت اضطرار یک بحث کلان است، اما آن‌چه کاربردی و ممکن است را باید تطبیق کرد. تنظیم رژیم و تقیسماوقات غذایی متوازن، متناسب و مورد نیاز، استفاده از تولیدات و پیداوار داخلی، اولویتدهی به افرادی که نیازمندی به کالوری بیشتری دارند، مانند کودکان، مادران باردار و شیرده و بیماران، رجوع به روشهای قدیمی تهیه مواد غذایی که خیلی کممصرف و مغذی‌اند. استفاده از سبزیجات و میوهها به اندازه مورد نیاز چون گرفتن مقدار زیاد آن برعلاوه که فایدهای ندارد سبب ضیاع آن می‌شود.
نقش مواد غذایی و تغذیه مناسب در پیش‌گیری و مقابله با ویروس کرونا
نقش تغذیه سالم، متوازن و متناوب در پیش‌گیری و مقابله با بیماری کرونا ویروس خیلی برازنده است. تقویت سیستم دفاعی بدن با استفاده از مواد غذایی می‌تواند چانس مصابیت به بیماری کرونا را کاهش دهد؛ چون سیستم دفاعی عضویت با گرفتن غذای متوازن و متنوع به شمول میوه‌جات و سبزی‌ها که حاوی مقدار بلند ویتامین سی (C)، ای (E) و دی (D) اند تقویه می‌شود(۳). تنها مصرف ویتامین‌ها در بلند بردن سطح مقاومت سیستم دفاعی بدن نقش نداشته، بل مصرف مقادیر متناسب از پروتین، شحم، قند و غیره اجزای کوچک غذایی سیستم دفاعی بدن را تقویه میکند.
تغذیه مناسب بیمار برای مقابله با بیماری همانند تداوی دوایی خیلی مهم و ارزنده است. بیماران به دلیل داشتن تب بلند مقدار زیادی از انرژی را ضایع میسازند و از طرف دیگر به علت کاهش اشتها مقدار اندک مواد مغذی صرف میکنند. اگر افراد بیمار درست تغذیه نشوند، حتماً دچار سوء‌تغذیه میشوند. سوء‌تغذیه خود باعث کاهش مقاومت بدن در مقابل بیماریها شده، شدت و وخامت مرض بیشتر می‌شود و چانس مرگومیر بلند میرود. بیماری کرونا ویروس که تا حالا تداوی مشخص ندارد و تمام تلاشها برای کاهش اعراض آن صورت میگیرد، همانند هر مرض ویروسی دیگر در نتیجه فعالیت خوب سیستم دفاعی عضویت نابود می‌شود. پس لازم است در هنگام هر بیماری و به ویژه بیماری کرونا به تغذیه سالم، متوازن و متناوب توجه جدی کنیم. از سویی ممکن بعضی از مادران باردار و شیرده هم بیمار شوند، در این صورت توجه جدی به تغذیه مادران باردار و کودکان خیلیها مهم است، تا از سوء‌تغذیه مادر، جنین و کودک پیش‌گیری شود.
کروناویروس و مصونیت/حفظ‌الصحه مواد غذایی
بحث مهم دیگر در جریان پاندمی کروناویروس، مصونیت و یا موضوع حفظ‌الصحه مواد غذایی است. متاسفانه ویروس کرونا از طریق جهاز هضمی نیز سرایت میکند(۴)، بنابراین مصون نگهداشتن مواد غذایی از آلودهگی به این ویروس ضروری است. غذایی که مصرف می‌شود، باید از مرحله تولید تا مصرف مصون بماند. برای ما لازم است که هنگام تهیه مواد خام و اولیه از بازار، ذخیرهسازی در خانه و تهیه غذا در آشپزخانه نزاکتهای بهداشتی را مراعت کرده از ملوث شدن مواد غذایی پاک توسط دستان ما و آلودهشد دستان ما به واسطه مواد غذایی آلوده پرهیز کنیم. ضد عفونی کردن مواد غذایی که از بازار خریداری و در خانه ذخیره میکنیم، ضد عفونی‌سازی آشپزخانه و طعام‌خانه و شستن مکرر دستها پیش و بعد از تماس با مواد غذایی و تهیه غذا خیلی مهم و حیاتی است.
پیام آخر
آنگونه که گفته آمدیم، همه‌گیری کروناویروس تنها و به شکل مستقیم صحت‌مان را تهدید نمیکند، بل امنیت غذایی، مصونیت مواد غذایی و تغذیه را نیز متاثر می‌سازد. در کنار اینکه به بعد صحی آن بپردازیم، لازم است برای مبارزه با پیامدهای ناگوار همه‌گیری کرونا ویروس از جمله تاثیر سوء آن بر امنیت غذایی، مصونیت مواد غذایی و تغذیه راهکارها و کارشیوههای مشخصی داشته باشیم تا در صورت بد شدن وضعیت غذایی برای همه و به ویژه به قشر آسیبپذیر جامعه کمکی کرده بتوانیم. نیاز است آگاهانه تصمیم بگیریم و در کنار تطبیق اقدامات پیشگیرانه صحی نکاتی که از نظر امنیت غذایی، مصونیت مواد غذایی و تغذیه مهم‌اند را نیز مد نظر گرفته خود و جامعه خود را از این شر نجات بدهیم.
ماخذ:
۱ . سروی وضعیت مردم افغانستان سال‌های ۲۰۱۶ -۲۰۱۷
۲٫ سروی ملی تغذیه سال ۲۰۱۳
۳٫ https:/www.health.clevenlandclinic.org/3-vitamins-boosting-immunity
https:/www.medpagetoday.com/infectiousdisease/covid1985315