طرح‌های به دردنخور یا شهروندان بی‌تفاوت؛ چرا آلوده‌گی هوا در کابل هر روز افزایش می‌یابد
نگاه نو_ آمارهای اداره‌ی ملی حفاظت محیط زیست نشان می‌دهد که با وجود اقدامات عاجل این اداره، هشدارهای وزارت امور داخله و تلاش‌های شهرداری کابل، آلوده‌گی هوا در شهر کابل این روزها برخلاف توقعات افزایش یافته است. در حالی که معیار ملی کیفیت هوا ۷۵ مایکرون در هر متر مکعب است، اما بر اساس آمارهای ارایه شده از سوی این اداره، میزان ذرات معلق در فضای نواحی هشتم، یازدهم و شانزدهم شهر کابل به بیش از ۳۰۰ مایکرون در هر متر مکعب رسیده که در مقایسه با دو هفته گذشته، افزایش را نشان می‌دهد. آگاهان محیط زیست معتقد اند که با توجه به کم‌کاری مسوولان، هیچ راه‌حلی به جز تعطیل دوباره روز پنج‌شنبه برای مهار آلوده‌گی کابل در کوتاه‌مدت وجود ندارد و باید مسوولان برای سال آینده در زمان معیّن آن دست به کار شوند.
کابل حتا از نگاه سیستم سنجش آلوده‌گی هوای اداره حفاظت از محیط زیست نیز امن نیست. در حالی که مسوولان این اداره در گذشته پی‌هم تشخیص «Air Visual»، از منابع سنجش هوا را رد می‌کردند و می‌گفتند که این منبع سیستم سنجش آلوده‌گی هوا در کابل ندارند، اما اکنون آمارهای این اداره در مقایسه با آمارهای این سایت، افزایش را در آلوده‌گی هوا نشان می‌دهد. بر اساس آخرین به‌روزرسانی سنجش هوا توسط اداره حفاظت از محیط زیست، یک نقطه در ناحیه شانزدهم شهر کابل با داشتن ۳۹۹ ذره معلق دو و نیم مایکرونی در هر متر مکعب، بیش‌ترین میزان آلوده‌گی هوا را دارد و ناحیه شانزدهم با ۳۶۲ ذره معلق، در جایگاه دوم است. آلوده‌گی هوا در شماری از نواحی کابل، از جمله ناحیه هشتم نیز افزایش داشته و از حدود ۲۰۰ مایکرون در دو هفته پیش، به ۳۶۱ مایکرون افزایش یافته است.
اداره ملی حفاظت از محیط زیست در صفحه فیس‌بوکش تنها آمارهای سنجش هوا در ناحیه‌های دوم، چهارم، پنجم، ششم، هشتم، یازدهم و شانزدهم شهر کابل را نشر کرده است. بر اساس سنجش این اداره، میزان ذرات معلق در هوای این ناحیه‌ها میان ۹۷ تا ۳۹۹ مایکرون تشخیص شده که فراتر از معیار ملی کیفیت هوا شمرده می‌شود. لیلا سامانی، سخنگوی اداره ملی حفاظت از محیط زیست روز یک‌شنبه، هشتم جدی در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح گفت که مهار آلوده‌گی هوای کابل نیازمند کارهای اساسی است و با توجه به طرح پنج‌ساله این اداره، آنان توقع دارند که این معضل به زودی فروکش شود. وی از شهریان کابل نیز خواست که برای صحت خودشان هم که شده، استفاده از مواد دودزا را متوقف سازند.
بانو سامانی افزود که اداره ملی محیط زیست، اداره طرح‌ساز است، اما طرح‌های آنان که توسط سایر نهادها اجرایی می‌شود، به کُندی پیش رفته و آنان این موضوع را به ارگ ریاست جمهوری کشانیده‌اند. وی اضافه کرد که رییس جمهور غنی پس از نشستی با آنان، دستور اقدامات عاجل در مورد کاهش آلوده‌گی هوای کابل را داده و حضور وزارت امور داخله نیز باعث شده تا روند اقدامات عاجل برای دفع آلوده‌گی هوای کابل تسریع یابد. سخنگوی این ادراه از شهروندان خواست که میزان استفاده از مواد دودزا را کاهش دهند و هدف از نشر آمارهای آلوده‌گی هوای شهر کابل را در صفحات این اداره، متوجه ساختن مردم به صحت‌شان خواند. وی گفت که از طریق راهکارهای آگاهی‌دهی به شهروندان و اطلاع‌رسانی توسط رسانه‌ها، در تلاش‌اند تا به این معضل پایان دهند.
لیلا سامانی می‌گوید که تلاش‌های‌شان پس از عاجل‌تر شدن اقدامات، نتیجه خواهد داد و این اداره در تلاش است که مردم را به مصرف کم‌تر از مواد دودزا تشویق کند. وی تایید کرد که اواخر روز گذشته، توسط وزارت امور داخله در هم‌آهنگی با اداره ملی حفاظت از محیط زیست و شهرداری کابل، سه بلندمنزل به دلیل استفاده از مواد دودزا مسدود شده و این روند ادامه خواهد داشت. وزارت امور داخله یک هفته پیش با نشر اعلامیه‌ای گفته بود که مالکان بلندمنزل‌ها و محل‌های دودزا تنها یک هفته فرصت دارند که استفاده از مواد دودزا را متوقف کنند. این وزارت اما در اعلامیه‌ی خود، ماهیت مواد دودزا را مشخص نکرده بود.
پس از قرار گرفتن کابل در صدر آلوده‌ترین شهرهای جهان، اقدامات اداره ملی حفاظت از محیط زیست و اداره‌های دخیل در مهار آلوده‌گی هوای کابل شدت یافت. به تازه‌گی رییس جمهور غنی، خود مسوولیت کمیته مبارزه با آلوده‌گی هوا را بر عهده گرفته است. وی گفته بود که هوای کابل کشنده است و از مراجع مربوط خواست که اقدامات جدی‌ای برای مهار آن روی دست گیرند. این در حالی است که عبدالله عبدالله، رییس اجرایی نیز روز گذشته در نشست کمیته مبارزه با آلوده‌گی هوا گفت که هوای آلوده زنده‌گی مردم را به خطر انداخته و تأکید کرد که با متخلفان آلوده‌گی هوای کابل برخورد جدی صورت خواهد گرفت. پیش از این داکتران از شهریان کابل خواسته‌اند که هنگام بیرون رفتن از خانه‌های‌شان، از ماسک‌های صحی استفاده کنند و از تمرین خارج از خانه نیز اجتناب ورزند.
«راهکاری در کوتاه‌مدت کارساز نیست؛ مگر این‌که روز پنج‌شنبه دوباره تعطیل شود»
آگاهان محیط زیست معتقد اند که به جز تعطیل دوباره روز پنج‌شنبه، به ویژه در فصل سرما (که از دید آنان بازدهی کاری آن کم‌تر است) هیچ راهکاری در وضع کنونی برای مهار آلوده‌گی هوای کابل کارساز نیست و باید برای پیش‌گیری آلوده‌گی هوا در سال آینده توجه جدی شود. مجتبی بشری، رییس انجمن آگاهان محیط زیست افغانستان و استاد دانشگاه در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح گفت که نهادهای مسوول در بخش حفظ محیط زیست پس از آلوده‌شدن هوا، دست به کار می‌شوند که هیچ نتیجه‌ای را در کوتاه‌مدت در بر نخواهد داشت. وی گفت که معضل آلوده‌گی هوا از چند سال بدین‌سو در کابل وجود داشته، اما مسوولان همواره به محض بالا رفتن میزان آلوده‌گی هوا، اقدام می‌کنند. آقای بشری گفت که نیاز است افراد مسوول برنامه‌های پیش‌گیرانه را روی دست بگیرند و به محل‌های دودزا پیش از وقت بفهمانند تا از بلند رفتن میزان آلوده‌گی هوا جلوگیری شود. وی گفت که این روند نیازمند کار مداوم نهادها و بررسی‌های جدی آنان از محل‌های دودزا است.
به باور مجتبی بشری، تراکم نفوس در شهر کابل نمی‌تواند دلیل منطقی‌ای برای آلوده‌گی هوای کابل باشد، زیرا از دید وی، شماری از شهرهای جهان با وجود داشتن بیش‌ترین میزان نفوس، توانسته‌اند اسکان را به درستی تنظیم و از آلوده شدن هوای‌شان جلوگیری کنند. وی گفت که تنها راه برای بیرون رفت از معضل آلوده‌گی هوا، توجه مردم به صحت‌شان است. به گفته آقای بشری، این معضل در درازمدت راه حل دارد، اما نیاز است که تنظیم آن به شکل دستوری و در همکاری با وزارت امور داخله صورت بگیرد. وی می‌گوید که در حال حاضر، تنها راه برای فروکش کردن آلوده‌گی هوا، تعطیل دوباره یک روز بیش‌تر در هفته است تا میزان رفت‌وآمد و استفاده از مواد دودزا کاهش یابد.
آقای بشری از مسوولان در اداره محیط زیست خواست که در طولانی‌مدت، استفاده از موترهای دودزا را متوقف کنند و علاوه بر آن، مالیه‌ی موترهای کهنه را نیز افزایش دهند. وی هم‌چنان افزود که قیرریزی کوچه‌های فرعی شهر نیز می‌تواند در طولانی‌مدت از آلوده‌گی شهر بکاهد، اما محل‌هایی که نیازمند جذب آب هستند، باید به شکل سرسبز باقی بمانند. به گفته این آگاه محیط زیست، معیاری‌سازی تیل‌ها و زغال‌سنگ نیز در درازمدت نقش عمده‌ای را در مهار آلوده‌گی هوای کابل خواهد داشت. با این حال، وی تصریح کرد که معیاری‌سازی تیل نیازمند مبارزه با مافیای آن است.
شهر کابل در فصل سرمای سال روان از آلوده‌ترین شهرهای جهان شمرده می‌شود. میزان ذرات معلق در هوای این شهر در فصل سرما به بیش از ۲۰۰ درجه می‌رسد. بر اساس مقیاس AQI، از معیارهای EPA ایالات متحده امریکا [که برای نشان‌دادن آلوده‌گی زمان واقعی استفاده می‌شود]، درجه صفر تا ۵۰ «هوای سالم» خوانده شده و درجه ۵۰ تا ۱۰۰ تنها برای افرادی که دارای حساسیت‌های خاصی‌اند، مشکل‌آفرین دانسته شده است. درجه ۱۰۱ تا ۱۵۰ نیز هوای ناسالمی دانسته می‌شود که تنفس آن برای بیماران قلبی، ریوی، سالمندان و کودکان در مناطق باز، مناسب نیست. در معیارهای این اداره آمده که درجه ۱۵۰ تا ۲۰۰ وضعیت «بسیار ناسالم» تشخیص شده، درجه ۲۰۰ تا ۳۰۰ «خیلی ناسالم» و ۳۰۰ تا ۵۰۰ «خطرناک» توصیف شده است.