سقوط ولسوالیها را باید جدی گرفت
گروه طالبان در موج دوم حملات خود در ماه می بر مواضع نیروها و تأسیسات دولتی تاکنون کنترل مراکز دستکم سه ولسوالی را از دست دولت بیرون کرده است. این موج که پس از پایان آتشبس موقت عید فطر آغاز شده بود، تا هنوز فروکش نکرده است. هرچند نیروهای دولتی، حملات گروه طالبان در موج دوم را در شماری از ولسوالی/شهرستان ها دفع کردهاند؛ اما نگرانی از سقوط ولسوالیهای بیشتر به دست این گروه کماکان موجود است.
موج نخست حملات گروه طالبان در ماه می تا پیش از آتشبس موقت عید فطر جریان داشت. مقامها میگویند که این موج در پی مقاومت شدید نیروهای دولتی دفع شده است. گروه طالبان در موج نخست حملات خود مراکز دستکم هفت ولایت را هدف قرار داده بود. این ولایتها، شامل غزنی، فراه، هلمند، قندهار، بغلان، کندز و ننگرهار میشد.
در موج دوم حملات گروه طالبان در ماه می هدف اصلی اما سقوط مراکز ولسوالیها است. در جریان یک هفته از شروع این موج دستکم دو ولسوالی به دست این گروه سقوط کرده است. این ولسوالیها شامل جلریز در میدانوردک و دولتشاه در لغمان میشود. حمله طالبان در این مدت به ولسوالی تیشکان در بدخشان دفع شده است. نتیجه حملات این گروه بر مراکز دیگر ولسوالیها تاکنون روشن نیست.
در جریان هفته گذشته، نیروهای دولتی موفق شدند تا کنترل بعضی از مناطق در ولایتهای بغلان و هلمند را دوباره به دست بگیرند. این مناطق در موج نخست حملات طالبان در ماه می به دست این گروه سقوط کرده بود. در مقابل، جنگجویان طالبان آماده شدهاند تا حملات تهاجمی خود به مراکز شمار دیگر از ولسوالیها را نیز آغاز کنند. از جمله این آمادهگی برای حمله به ولسوالی ناهور در غزنی برجستهتر به چشم میخورد.
به نظر میرسد که دولت آمادهگی لازم برای دفع حملات طالبان در موج دوم را نداشته است. علت سقوط ولسوالیها در این موج هم ناشی از همین مسأله بوده است. نشانهها میرساند که دولت مرکزی نتوانسته است برای جلوگیری از سقوط این ولسوالیها به نیروهای خود در جریان درگیری کمکرسانی کند. این مشکل به ویژه در ولسوالی جلریز برجستهتر بوده است.
نیروهای دولتی متأسفانه تا هنوز با موج نخست حملات گروه طالبان مصروف هستند. نیروهایی که قبلاً برای مقابله با این موج به ولایتها گسیل شده بودند، دستور تازه برای انجام مأموریت تازه دریافت نکردهاند. آنها همچنان مصروف پسگیری ساحاتی از دست طالبان هستند که در موج نخست به دست این گروه سقوط کرده بود. این در حالی است که گروه طالبان سرگرم پیاده کردن طرح موج دوم حملات خود است و موقتاً از حمله مجدد به مراکز ولایتها دست کشیده است.
دولت برای مبارزه با شرایط دشوار باید آماده باشد. ممکن است که طرح حملات طالبان با گذشت هر هفته دستخوش تغییر شود. اگر در هفتهای سقوط مراکز ولایتها هدف این گروه باشد، هفته بعد ممکن است سقوط مراکز ولسوالیها هدف این گروه قرار بگیرد. اگر در هفتهای ترورهای هدفمند جزئی از برنامههای طالبان است، برنامه این گروه در هفته بعدی ممکن است تصرف شاهراهها، بنادر و تخریب تأسیسات عامه باشد. یا ممکن است که کل این برنامهها به صورت همزمان دنبال شود. از اینرو، دولت باید برای پاسخ به موقع به تمامی این سناریوها آماده باشد.
حملات طالبان مثل گذشته تنها هراسافگنانه نیست. این گروه به صورت جدی به دنبال سقوط دولت است؛ هرچند این امکان برای این گروه موجود نیست. با این وصف، گروه طالبان اگر نتواند دولت را سقوط بدهد، ظرفیت آن را دارد که بتواند قلمرو حاکمیت خود را گسترش بدهد. طبیعی است که وضعیت مذاکرات را نیز واقعیتهای میدان جنگ تعیین میکند. خامخیالی خواهد بود که اگر تصور شود که توسعه جغرافیای جنگ و تسلط گروه طالبان بر اراضی بیشتر اثری روی روند مذاکرات و نتایج آن نخواهد داشت. بین وضعیت میدان جنگ و وضعیت مذاکرات رابطه مستقیم برقرار است. دولت اگر در پی پیروزی در پشت میز مذاکرات است، باید خطرات میدان جنگ را نیز جدی بگیرد و سناریوهای گوناگون گروه طالبان برای جنگ را با دقت دنبال کند و خنثا سازد.
دولت در واگذاری عمدی یا جبری ولسوالیها به گروه طالبان نباید دچار خطای محاسباتی شود. سقوط یک ولسوالی به دست طالبان به معنای برچیدن بساط حاکمیت دولت از آن ولسوالی است. در پی هر سقوطی، ضمن تلفات نظامی و ملکی، تأسیسات دولتی به صورت کامل نابود میشود. در کنار آن، گروه طالبان علاوه بر اینکه روی اراضی بیشتر مسلط میشود، مجال اعمال حاکمیت بر بخشی از مردم را نیز به دست میآورد. این کار به نوبه خود باعث تقویت پایگاه اجتماعی گروه طالبان در مناطق تحت تصرف و همچنان توسعه منابع درآمد این گروه با وضع مالیات به مردم و یا اخاذی از آنها میشود. این خطراتی است که دولت باید با جدیت آن را درک کند. بنابراین، دولت سناریوهای احتمالی گروه طالبان برای جنگ در موج جدید را با دقت تحلیل کند و متناسب با آن برای مقابله آمادهگی بگیرد. همچنان دولت باید بفهمد که اعمار دوباره حکومت بر خرابههای جنگ بسیار پرهزینه است و با خیال اینکه قادر است ساحات از دست رفته را دوباره به دست بیاورد، نباید در برابر موج دوم حملات گروه طالبان ریسک کند.