در گمرک هرات چه می‌گذرد؟ فساد یا اصلاحات
نگاه نو_ برخی اعضای شورای ولایتی هرات، با حضور در یک نشست خبری، ادعا دارند که در گمرک این ولایت، فساد گسترده وجود دارد و حکومت محلی، توان مهار آن را ندارد. از سوی دیگر رییس گمرک هرات، این ادعاها را بی‌اساس دانسته و بر ایجاد اصلاحات و مبارزه با فساد، تأکید می‌کند.
فعالان مدنی هرات باور دارند، زورمندان محلی، مقام‌های ارشد حکومتی، برخی اعضای مجلس نمایندهگان و شماری از اعضای شورای ولایتی، در فساد گمرک دست دارند و هم‌واره تلاش کرده‌اند در کار آن، دست‌اندازی کنند.
یافته‌های دیده‌بان شفافیت افغانستان نشان می‌دهد، از مجموع عواید گمرک‌های کشور، حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد آن حیف‌ومیل می‌شود و حکومت مرکزی، اراده‌ی قوی برای مهار فساد در گمرک‌ها را ندارد.
از جانب دیگر، اداره محلی و ریاست سارنوالی هرات، از تلاش حکومت و نهادهای عدلی و قضایی برای مقابله با فساد اداری در تمام بخش‌های حکومت، به ویژه نهادهای درآمدزا مانند گمرک سخن می‌زنند.
ادعاهای شورای ولایتی از فساد در گمرک
رییس و برخی اعضای شورای ولایتی هرات، روز شنبه، هفدهم جوزا، با حضور در یک نشست خبری، از وجود فساد گسترده مالی در گمرک این ولایت سخن گفتند و شخص رییس گمرک را، به دست داشتن در فساد متهم کردند.
توریالی طاهری، معاون شورای ولایتی هرات، که به نماینده‌گی از اعضای آن، در این نشست خبری صحبت می‌کرد، سند مکتوبی در پیوند به وجود فساد در گمرک ارایه نکرد، اما به گفته‌ی او، کاهش ۷۰ درصدی عواید گمرک، نشانه‌ای آشکار از فساد در این نهاد است.
آقای طاهری، اداره محلی هرات را در مهار فساد به ناتوانی متهم می‌کند و باور دارد، حلقات مافیایی، زورمندان و افراد بانفوذ در فساد دست دارند و اجازه نمی‌دهند چرخه‌ی فساد در گمرک، متوقف شود.
معاون شورای ولایتی هرات، ادعا دارد که شخص رییس گمرک، جوانی کم‌تجربه است و ضمن دست داشتن در فساد، توان مدیریت نهادی مهم و درآمدزایی مانند گمرک هرات را ندارد. وی می‌افزاید، اسنادی که نشان‌گر وجود فساد در گمرک است، از سوی شورای ولایتی در اختیار سارنوالی قرارگرفته، اما سارنوالی با فشار زورمندان، پرونده‌های فساد را به دادگاه ارسال نکرده است.
یک عضو شورای ولایتی هرات، که از ذکر نامش خودداری می‌کند، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌پذیرد که زورمندان محلی، در فساد گمرک سهم دارند و فساد به تنهایی از سوی کارمندان این نهاد صورت نمی‌گیرد. به گفته‌ی او، شب‌هنگام دروازه گمرک باز می‌شود و ده‌ها موتر بدون پرداخت محصول گمرکی، خارج می‌شوند.
واکنش رییس گمرک به ادعاهای شورای ولایتی
رییس گمرک هرات، دو هفته پیش، در یک نشست خبری، از تلاش برای مهار فساد در گمرک و جلوگیری از حیف‌ومیل عواید سخن گفت و افزود، ممکن است ایجاد اصلاحات و مبارزه با فساد، سبب واکنش منفی برخی افراد و جریان‌ها شود.
حمدالله همدرد، رییس گمرک هرات، در صحبت با ۸صبح تلاش برخی حلقات مافیایی و زورمندان برای دست‌اندازی در کار این نهاد و حیف‌ومیل عواید را تأیید کرده و می‌افزاید، او اجازه نمی‌دهد زورمندان، عواید ملی را حیف‌ومیل کنند.
به گفته‌ی او، «ترازوی دیجیتال گمرک» که تا چند روز دیگر فعال می‌شود، زنگ خطری برای فاسدان و زورمندان است و پس از این، جلو حیف‌ومیل و فساد تا حد زیادی گرفته خواهد شد.
به ادعای اعضای شورای ولایتی، از میان ۱۰۰ موتر باربری که از گمرک خارج می‌شوند، ۹۰ موتر محصول گمرکی پرداخت نمی‌کند، اما رییس گمرک هرات، این ادعا و دست داشتن در فساد را بی‌اساس می‌داند.
آقای همدرد، کاهش عواید گمرک را هم رد کرد و آماری که در اختیار روزنامه ۸صبح می‌گذارد نشان می‌دهد، در جریان هفته‌ی گذشته این نهاد حدود ۲۸۱ میلیون افغانی عواید داشته است.
عواید گمرک هرات طی یک‌هفته‌ی اخیر
| روزهای هفته | مبلغ به عدد | مبلغ به حروف |
| شنبه، ۱۰/۳/۱۳۹۹ | ۳۰,۱۲۰,۲۳۰ | سی‌میلیون‌و‌یک‌صدوبیست‌هزارودوصدد |
| یک‌شنبه، ۱۱/۳/۱۳۹۹ | ۵۲,۴۶۴,۱۸۴ | پنجاه‌ودومیلیون‌وچهارصدوشصت‌وهزارویک‌صدوهشتادوچهار |
| دوشنبه،۱۲/۳/۱۳۹۹ | ۵۱,۴۳۹,۸۷۰ | پنجاه‌ویک‌میلیون‌وچهارصدوسی‌نُه‌هزاروهشت‌صدوهفتاد |
| سه‌شنبه،۱۳/۳/۱۳۹۹ | ۲۶,۷۲۵,۹۶۷ | بیست‌وشش‌میلیون‌وهفت‌صدوبیست‌وپنج‌هزارونُه‌صدوشصت‌وهفت |
| چهارشنبه،۱۴/۳/۱۳۹۹ | ۷۴,۲۸۵,۷۶۶ | هفتادوچهارمیلیون‌ودوصدوهشتاد‌وپنج‌هزاروهفت‌صدوشصت‌وشش |
| پنج‌شنبه،۱۵/۳/۱۳۹۹ | ۴۶,۴۳۸,۱۰۶ | چهل‌وشش‌میلیون‌وچهارصدوسی‌وهشت‌هزارویک‌صدوشش |
| جمع کل عواید در یک‌هفته | ۲۸۱,۴۷۴,۱۲۳ | دوصدوهشتادویک‌میلیون‌وچهارصدوهفتادوچهارهزارویک‌صدوبیست‌وسه |
موضع‌گیری شورای ولایتی در پیوند به گمرک «مشکوک» است
فعالان مدنی هرات، موضع‌گیری اعضای شورای ولایتی در پیوند به فساد در گمرک را، مشکوک دانسته و ادعا دارند، ممکن است برخی اعضای شورای ولایتی، خودشان در فساد گمرک سهم داشته باشند.
به باور کنش‌گران مدنی، برگزاری نشست‌های خبری و موضع‌گیری برخی اعضای شورای ولایتی در مورد گمرک، شک‌برانگیز است و این پرسش مهم مطرح می‌شود که چرا اعضای شورای ولایتی، جز نهادهای درآمدزا مانند گمرک، مشکلات دیگر نهادهای دولتی را بررسی نمی‌کنند.
هر چند معاون شورای ولایتی هرات، دخیل بودن اعضای این شورا در فساد گمرک را رد می‌کند، اما سیداشرف سادات، از فعالان مدنی هرات، در صحبت با ۸صبح می‌گوید که زورمندان محلی، مقام‌های ارشد حکومتی، برخی اعضای شورای ولایتی، برخی نمایندهگان پارلمان و مقام‌های ارشد حکومت مرکزی، در کنار کارمندان و مسوولان ارشد گمرک، در فساد دست دارند.
به گفته‌ی او، ریشه‌ی اصلی فساد در حکومت مرکزی است و تا زمانی‌که منشای اصلی فساد مهار نشود، مقام‌های حکومت مرکزی که دست‌شان به فساد آلوده است، نمی‌گذارند مقام‌های محلی هرات، مانع فساد شوند و آن را مهار کنند.
چندی پیش به دنبال هشدار سیدوحید قتالی، والی هرات، در مهار فساد و حیف‌ومیل عواید گمرک، معین وزارت مالیه با چند مقام ارشد این وزارت، به هرات سفر کرد. برخی اعضای شورای ولایتی هرات ادعا دارند، هیأت‌های حکومت مرکزی که برای نظارت از گمرک می‌آیند، در فساد و معامله‌های پشت پرده دست دارند و بیش‌تر برای پرکردن جیب‌های‌شان به هرات سفر می‌کنند.
حکومت مرکزی اراده‌ی قوی برای مهار فساد ندارد
یافته‌های «دیده‌بان شفافیت» افغانستان نشان می‌دهد، فساد در تمام گمرک‌های کشور وجود دارد و زورمندان محلی و مقام‌های ارشد حکومت مرکزی، تلاش می‌ورزند، عواید گمرک‌ها را حیف‌ومیل کنند.
ناصر تیموری، پژوهش‌گر دیده‌بان شفافیت افغانستان، در صحبت با روزنامه ۸صبح می‌گوید حکومت مرکزی، اراده‌ی قوی برای مهار فساد در گمرک‌ها ندارد و جز اسکنر دیجیتال میدان هوایی کابل، تمام اسکنرهای گمرک‌ها، عمداً تخریب شده و حکومت آن‌ها را فعال نمی‌کند.
بر اساس یافته‌های دیده‌بان شفافیت افغانستان، از مجموع عواید گمرک‌های کشور، چیزی حدود ۵۰ تا ۷۰ درصد، حیف‌ومیل می‌شود، اما مستقل ساختن گمرک‌ها از وزارت مالیه، تقرر مسوولان گمرک بر اساس رقابت آزاد، و عدم سیاسی‌سازی گمرک‌ها، مواردی است که می‌تواند سبب کاهش فساد شود.
عبدالحق احمدی، رییس سارنوالی استیناف هرات، در گفت‌وگو با روزنامه ۸صبح می‌گوید این نهاد تمام پرونده‌های مرتبط با فساد اداری را، پی‌گیری و به دادگاه ارسال می‌کند. وی می‌افزاید نهادهای عدلی و قضایی برای مقابله با فساد تعهد دارند و با فساد پیشه‌گان برخورد می‌کنند.
جیلانی فرهاد، سخنگوی والی هرات نیز تأکید می‌کند، طی ماه‌های اخیر، دست‌کم ۸۰ کارمند حکومت به اتهام فساد گرفتار شده‌‌اند، که در میان آنان برخی کارمندان گمرک هرات نیز شامل‌اند.
اعضای شورای ولایتی و رییس گمرک هرات، دست‌اندازی زورمندان و حلقات مافیایی در کار گمرک را تأیید می‌کنند، اما از افشای نام این افراد، خودداری می‌ورزند. در چنین اوضاعی، شورای ولایتی بر وجود فساد در گمرک پافشاری دارد، اما مسوولان گمرک، بر اعمال اصلاحات و مبارزه با فساد سخن می‌گویند.