برنامه دیدار رهبران افغانستان و امریکا؛ بایدن به غنی و عبدالله چه خواهد گفت؟

غنی و عبدالله در چهارم سرطان (۲۵ جون) با بایدن در کاخ سفید دیدار می‌کنند. برنامه این دیدار دو روز پیش توسط کاخ سفید اعلام شد.

برنامه سفر غنی و عبدالله به امریکا در حالی آماده شده است که جنگ در افغانستان با شدت کم‌سابقه بین دولت و طالبان دنبال می‌شود. در این جنگ، گروه طالبان در حال پیش‌روی است و ولسوالی‌ها یکی پی دیگری از کنترل دولت بیرون می‌شود. دولت تاکنون نتوانسته است ساحات از دست‌رفته را دوباره تصرف و یا از پیش‌روی طالبان جلوگیری کند.

دولت در ایجاد اجماع سیاسی نیز ناکام بوده است. طرح دولت برای صلح با طالبان تاهنوز توحید نشده است. شورای عالی دولت که باید عالی‌ترین مرجع تصمیم‌گیری در کشور باشد، نیز تاکنون شکل نگرفته است.

با توجه به این وضعیت، امریکا نگران آینده افغانستان است. این کشور تصور می‌کند که اگر بن‌بست مذاکرات صلح بین افغان‌ها نشکند، افغانستان در کام یک جنگ داخلی دیگر سقوط خواهد کرد. پیامدهای قابل پیش‌بینی این جنگ باعث نگرانی امریکا شده است. از همین‌رو، امریکا در صدد آن است تا دولت و طالبان را برای تسریع تلاش‌ها به هدف تشکیل دولت همه‌شمول از راه گفت‌وگو، قانع کند.

جنگ داخلی در افغانستان برای امریکایی‌ها دو پیامد قابل پیش‌بینی دارد. بازتولید گروه‌های تروریستی پیامد نخست این جنگ است که می‌تواند منافع و امنیت ملی امریکا را با مخاطره روبه‌رو کند. از بین رفتن دستاوردهای مشترک دو دهه گذشته در افغانستان، به‌ ویژه نقض حقوق بشر، حقوق زنان و اقلیت‌ها، پیامد دیگری است که این جنگ می‌تواند به دنبال داشته باشد. هر دوی این پیامد برای امریکا قابل تحمل نیست و مایه نگرانی این کشور است.

برنامه اعلامی امریکا آن است تا طرف‌های جنگ را به انجام «مذاکرات معنادار» برای صلح و تشکیل یک دولت همه‌شمول متقاعد کند. از دید امریکا، توافق دو طرف برای تشکیل دولت همه‌شمول تنها راه‌حل قضیه افغانستان و توقف خشونت‌ها در این کشور است. اگر این برنامه محقق نشود، امریکا با یک چالش تازه در زمین افغانستان روبه‌رو خواهد شد.

امریکا فعلاً در حال ترک افغانستان است. واشنگتن تصور می‌کند که به هدف شکست القاعده و تروریسم در افغانستان دست یافته است. از دید امریکا، جنگ جاری در افغانستان یک جنگ داخلی است که برای پایان آن نیز باید یک راه‌حل داخلی به میان آید. بنابراین، ترجیح این کشور آن است که نباید در این جنگ به صورت مستقیم دخالت کند.

طبق محاسبه امریکا، بازگشت دوباره به افغانستان برای این کشور بسیار پرهزینه است. امریکا هم‌چنان فهمیده است که دخالتش در جنگ جاری افغانستان نمی‌تواند صلح و ثبات در این کشور را به ارمغان بیاورد. کما‌این‌که حضور نظامی بیست‌ساله امریکا در افغانستان نتوانست صلح و ثبات را در این کشور برقرار کند. ترجیح کنونی امریکا آن است که از شکست دیپلماسی برای حل قضیه افغانستان جلوگیری کند، تا به این ترتیب وادار به لشکرکشی مجدد به این کشور نشود. این هدف غایی امریکا از انجام تلاش‌های کنونی در پیوند به قضیه افغانستان است.

امریکا از طالبان خشنود است

امریکا از پابندی گروه طالبان به توافق‌نامه دوحه تا این دم خشنود است. گروه طالبان از زمان انعقاد این توافق‌نامه در دهم حوت ۱۳۹۸ تاکنون، حمله‌ای علیه نیروهای خارجی انجام نداده است. اگر حمله‌ای هم انجام شده باشد، در سطحی نبوده است که توافقات دو طرف را تحت شعاع قرار دهد.

گروه طالبان در چارچوب همین توافق‌نامه، مذاکرات خود با دولت افغانستان را در ۲۲ سنبله ۱۳۹۹ آغاز کرد. این مذاکرات اگرچه پیش‌رفت قابل ملاحظه‌ای نداشت؛ اما می‌تواند نشانه پابندی طالبان به توافق‌نامه این گروه با امریکا تلقی شود. ضمن آن‌که گروه طالبان در رهایی زندانیان وابسته به دولت نیز طبق همین توافق‌نامه عمل کرده بود. اعلام آماده‌گی گروه طالبان برای ادامه مذاکرات در چارچوب توافق‌نامه دوحه نیز از دید امریکا نشانه تعهد این گروه به رعایت این توافق‌نامه است.

دلایل گروه طالبان برای افزایش خشونت‌ها و بن‌بست مذاکرات نیز برای امریکا قانع‌کننده است. به استدلال گروه طالبان، انحراف از توافق‌نامه دوحه، عامل اصلی بن‌بست مذاکرات و انگیزه این گروه برای افزایش خشونت‌ها است. امریکا که خود امضاکننده این توافق‌نامه است، نمی‌تواند این دلایل گروه طالبان را نادیده بگیرد.

با توجه به این موارد، امریکا از پابندی گروه طالبان به توافق‌نامه دوحه تا این دم راضی است. اگر چنین رضایتی در کار نبود، حتماً شاهد اقداماتی از سوی امریکا علیه طالبان بودیم.

امریکا از دولت افغانستان ناراض است

دولت امریکا در ماه حوت ۱۳۹۹ مسوده یک طرح را برای پیش‌رفت روند صلح افغانستان به غنی و عبدالله سپرد. مسوده این طرح با جانب طالبان نیز شریک شده بود. قرار بود این طرح پس از بررسی از سوی تمام طرف‌ها در یک نشست فیصله‌کن در استانبول نهایی شود. این کار به دلیل وضع شروط از سوی طالبان برای شرکت در این نشست و نیز ناتوانی دولت افغانستان در توحید دیدگاه‌ها در پیوند به این طرح، انجام نشد.

هم‌زمان با پیشنهاد این طرح، وزیر خارجه امریکا نامه‌ای به غنی و عبدالله فرستاد و از آن‌ها خواست که با این طرح همراهی کنند. آنتونی بلینکن هم‌چنان رهبران افغانستان را به ایجاد اجماع سیاسی تشویق و بر فوریت تصمیم‌گیری درباره آینده افغانستان تأکید کرد. او گفته بود که نگران آینده افغانستان است. به گفته بلینکن، اگر رهبران افغانستان نتوانند روی آینده توافق کنند، امکان بازگشت افغانستان به دهه نود میلادی متصور است.

واکنش غنی به طرح پیشنهادی امریکا و همین‌طور لحن نامه وزیر خارجه این کشور، بسیار منفی بود. او در یک سخنرانی در شورای ملی، طرح امریکا را خواب و خیال خواند و تأکید کرد که دولت او برای صلح از خود طرح مستقلانه دارد. پس از هفته‌ها جر و بحث، سرانجام اعلام شد که طرح‌ها و دیدگاه‌های همه طرف‌ها در حوزه جمهوریت توحید شده است. با افشای متن این طرح، روشن شد که طرح دولت برای ارایه در نشست پیش‌بینی‌شده استانبول دو گزینه‌ای است. یک گزینه آن مربوط غنی و گزینه دیگر آن مربوط عبدالله و دیگر طرف‌ها بود.

امریکا از جانب دیگر دولت افغانستان را تحت فشار قرار داد تا شورای عالی دولت را تشکیل کند. در این شورا باید شخصیت‌ها و رهبران ملی افغانستان عضویت می‌داشتند. موضوع صلاحیت و تعداد اعضای این شورا مناقشه‌برانگیز شد و سرانجام شورای عالی دولت تشکیل نشد.

رییس جمهور غنی از جانب دیگر توافق‌نامه امریکا و طالبان را به مثابه خطوط راهنمای صلح افغانستان به رسمیت نمی‌شناسد. به همین دلیل، بارها اعلام کرده است که برای رهایی زندانیان باقی‌مانده گروه طالبان، ملزم به رعایت این توافق‌نامه نیست. هیأت مذاکره‌کننده دولت نیز علاقه‌ای به ادامه مذاکره با طالبان بر مبنای توافق‌نامه دوحه ندارد.

با توجه به موارد فوق، دولت امریکا از آنچه دولت افغانستان تاکنون انجام داده، ناراض است. امریکایی‌ها فکر می‌کنند که دولت افغانستان در کنار مخالفت با طرح آن‌ها برای آینده این کشور، در تهیه طرح جامع و واحد، تشکیل شورای عالی دولت، درک ضرورت توافق فوری با طالبان و توجه به تهدیدات آینده نیز ناکام بوده‌ است. علاوه بر آن، توافق‌نامه امریکا و طالبان را نیز به عنوان نقشه‌ای برای پیش‌رفت مذاکرات صلح قبول ندارد. امریکایی‌ها فعلاً به این نتیجه رسیده‌اند که دولت افغانستان عامل اصلی بن‌بست مذاکرات است و تشدید خشونت‌ها از پیامدهای ناکامی این دولت در انجام مأموریت‌ها و مسوولیت‌های آن است.

جو بایدن در دیدارش با غنی و عبدالله برای آن‌ها خواهد گفت که کمک‌های کشورش به افغانستان مشروط به پیش‌رفت مذاکرات صلح و توافق دو طرف روی آینده این کشور است. تعهد امریکا به ادامه کمک مالی و همکاری تسلیحاتی و آموزشی با نظامیان افغانستان به معنای آن نیست که این کمک‌ها و همکاری‌ها لایتناهی است و متوقف نمی‌شود. هدف اصلی امریکا حصول اطمینان از سقوط نکردن افغانستان در کام یک جنگ داخلی دیگر و پیش‌گیری از تهدیدات احتمالی علیه امنیت و منافع خود در این کشور است. هدف دیگر امریکا، حفظ دستاوردهای دو دهه گذشته و پیش‌گیری از نقض گسترده حقوق بشری، به ‌ویژه حقوق زنان و اقلیت‌ها در افغانستان است. امریکا تصمیم‌گیری درباره این مسأله که نظام آینده افغانستان چگونه باید باشد را به خود افغان‌ها واگذار کرده است. از این‌رو، امریکا به هیچ وجه آماده همکاری و کمک لایتناهی با دولت افغانستان با هدف ادامه جنگ آن با طالبان و یا حفظ غنی و عبدالله در قدرت نیست.

پیش‌بینی می‌شود که دیدگاه امریکا درباره آینده افغانستان با لحن صریح از سوی بایدن با غنی و عبدالله در میان گذاشته شود. او خواهد گفت که دولت افغانستان چگونه در برابر پیش‌رفت مذاکرات صلح، سد واقع شده است و چگونه می‌تواند در این روند تحرک ایجاد کند. این انتظار که امریکا برای بقای غنی و عبدالله در قدرت و ادامه جنگ آن‌ها با طالبان، تعهد همکاری تازه بسپارد، تحقق نخواهد یافت. مگر آن‌که بیم بازگشت گروه طالبان به قدرت بسیار زیاد باشد و امریکا نیز از بازگشت این گروه در قدرت احساس خطر کند.