چرا بیکاری در افغانستان افزایش می یابد؟

به تازگی نماینده برنامه توسعه سازمان ملل متحد (یو ان دی پی) در افغانستان گفته است که در یک سال گذشته حدود ۷۰۰ هزار شغل در این کشور از بین رفته اند. بنابر گفته این مقام سازمان ملل، در این مدت اقتصاد افغانستان نیز ۲۰در صد منقبض شده است.

پیش از این نیز همه پرسی بانک جهانی که تحت عنوان» شاخص های توسعه جهانی« به راه انداخته شده بود، سیر سعودی بیکاری را در افغانستان نشان میداد. بنا‌بر این همه پرسی میزان بیکاری در افغانستان پس از سال ۲۰۲۱ شدیدآ افزایش یافته است. در آخرین آمار سال ۲۰۲۱ ، میزان بیکاری در افغانستان ۱۳،۲۸ در صد تخمین زده شده است.

عبدالله الدرداری، نماینده برنامه توسعه سازمان ملل در افغانستان به این باور است که قبل از روی کار آمدن طالبان به قدرت نیز، همه گیری کرونا اقتصاد این کشور را آسیب زده بود.

چه عوامل دیگر در افزایش بیکاری در افغانستان نقش دارند؟

مقامات مسئوول در بخش اقتصاد افغانستان و کارشناسان به این باور اند که در وضعیت کنونی افغانستان انواع مختلف بیکاری وجود دارد و در شکل گیری هر نوع بیکاری نیز عوامل متعدد نقش دارند.

از عمده ترین این عوامل می توان قطع شدن عواید خارجی، بسته شدن دفاتر و پروژه های بین المللی در افغانستان، برکناری کارکنان پیشین نهاد دولتی، خانه نشینی زنان، کمبود سرمایه گذاری، و ورشکست شدن بخش هایی از سکتور خصوصی در این کشور عنوان کرد.

بیکاری دوره یی افغانستان

بسیاری از آگاهان امور به گسترش دامنه بیکاری دوره یی در افغانستان تاکید می کنند.

بیکاری دوره یی زمانی اتفاق می افتد که چرخش اقتصاد یک کشور به شغل سازی افراد جامعه کافی نباشد.

عبدالرحمن حبیب، سخنگوی وزارت اقتصاد طالبان می‌گوید: » متاسفانه اقتصاد افغانستان بیش از حد متکی به کمک های جهانی و واردات در بیست سال اخیر بود. با قطع شدن کمک های بین المللی و انجماد سرمایه افغانستان بیکاری و فقر سیر سعودی داشته است.«

در همین حال، احمد فرید امیری، مشاور پیشین وزارت مالیه افغانستان و دانش آموخته رشته اقتصاد با تایید این موضوع می‌گوید برای چرخش اقتصاد “رابطه مشروع با جهان” حتمی است. به باور وی عدم موجودیت “تعامل با کشورهای جهان” باعث افزایش بیکاری در افغانستان شده است.

افزون بر این، زراعت نیز بخش مهمی از اقتصاد و شغل مردم افغانستان را تشکیل میدهد.

یک تحقیقی که سهم سکتور زراعت در اقتصاد افغانستان را در سال ۲۰۱۷ بررسی کرده است، نشان میدهد که ۶۱،۶ در صد از نیروی بشری افغانستان مشغول زراعت اند.

بنابر این پژوهش در این سال ۲۳ در صد از تولیدات ناخالص داخلی افغانستان را تولیدات زراعتی تشکیل میداد.

اما حال احمد فرید امیری، مشاور پیشین وزارت مالیه افغانستان می‌گوید که تغییرات اقلیمی از جمله کاهش منابع آبی باعث شده است که کار در بخش زراعت نیز به چالش مواجه شود.

او می افزاید: »حتی اگر زراعت ممکن هم باشد بازار برای فروش فرآورده های کشاورزی وجود ندارد. این باعث میشود تولیدات در بازار داخلی به قیمت کم به فروش برسد.« به گفته وی از یک سو این کار باعث دلسردی دهقانان شده است و از سوی دیگر تداوم زراعت در افغانستان را نیز دشوار ساخته است.

سکتور خصوصی نیز در سالهای اخیر در پیش برد اقتصاد این کشور نقش داشته است.

اما احمد فرید امیری، مشاور پیشین وزارت مالیه به این باور است که پس از سال ۲۰۱۴ “فرار سرمایه از افغانستان” آغاز شد.

وی تاکید می کند که “ناامنی، فقر، مشخص نبودن قوانین و نبود اطمینان بر نظام” باعث کاهش سرمایه گذاری در افغانستان گردیده است.

در همین حال ناصر احمد جویا دانش آموخته اقتصاد نیز میگوید: ” تجار هیچ وقت نمی خواهد در زمان بی ثباتی امنیتی و بی ثباتی اقتصادی در یک کشور سرمایه گذاری کند”.

بیکاری ساختاری

بیکاری ساختاری زمانی رخ میدهد که نیروی بشری کار به توقعات شغل های موجود وفق نداشته باشد. آیا در افغانستان هم این گونه است؟

ناصر جویا دانش آموخته بخش اقتصاد خاطر نشان می سازد که در افغانستان توزیع فرصت ها بر اساس ظرفیت ها صورت نمی گیرد. علاوه بر آن، او به بیسوادی به عنوان یکی از موانع بزرگ در برابر نیروی کاری افغانستان اشاره می کند.

پس از روی کار آمدن طالبان به قدرت، دختران بالاتر از صنف ششم اجازه رفتن به مکتب را از دست داده اند. ظاهرا از مشکل بیسوادی نیز در آینده نزدیک چیزی کاسته نخواهد شد.

پیش از این ادعا هایی وجود داشته است که طالبان تنها افراد گروه خود را در شغل ها می گمارند.

فرید امیری می گوید این کار طالبان باعث بیکاری برای کارکنان پیشین شده است.

لازم به ذکر است که در وضعیت کنونی افغانستان جنسیت نیز نقش مهم در پیدا کردن شغل دارد. طالبان به عنوان یک گروه تندرو نزدیک به همه زنان کارگر اجتماع را تا امر بعدی خانه نشین ساختند.

نزدیک به ده ماه پس از این تصمیم سرپرست وزارت مالیه طالبان از کارمندان زن این اداره خواسته است تا به جای خود عضو مرد خانواده خود را به کار بفرستند.

بیشتر بخوانید: طالبان چرا به جای کارمندان زن، اعضای خانواده آنان را مقرر می‌کنند؟

این همه چه پیامد های دارد؟

بربنیاد پژوهش های انجام شده اقتصادی، فقر، افزایش جرایم، مشکلات صحی، مشکلات خانوادگی، افزایش خشونت و مهاجرت از پیامد های اجتماعی به شمار می روند.

در کنار همه این پیامد ها، مهاجرت یکی از پیامد های بارز برای افغانستان است.

جاوید مومند،یکی از استادان دانشگاه در افغانستان می گوید: »بسیاری از جوانان که نیروی بشری افغانستان اند به مهاجرت رو آوردند. آنها حتی در وضعیتی بسیار بد در ایران و ترکیه قرار دارند.« او به این باور است که در این میان کادر های ورزیده افغانستان نیز شامل اند.

فرید احمد امیری نیز به این پیامد بیکاری اشاره کرده می افزاید: »بیکاری در افغانستان باعث مهاجرت و افزایش فشار بالای کشورهای دیگر می شود.«

در شرایط کنونی، آیا افغانستان توان مبارزه با بیکاری را دارد؟

عبدالرحمن حبیب، سخنگوی وزارت اقتصاد طالبان تاکید می کند که یکی از اهداف عمده اداره طالبان و وزارت اقتصاد این گروه ایجاد شغل، کاهش فقر و توسعه پایدار اقتصاد افغانستان است. بنابر گفته وی “زراعت، استفاده از معادن و مدیریت آبها” برای ایجاد شغل استفاده خواهند شد.

از سوی دیگر،عبدالله الدرداری نماینده یو ان دی پی در افغانستان نیز گفته است که این نهاد میخواهد در ظرف ۳ سال آینده ۲ میلیون شغل ایجاد کند. این مقام بلند پایه سازمان ملل در افغانستان تاکید کرده است که در دورنمای برنامه توسعه سازمان ملل متحد برای افغانستان ایجاد ۱۲ میلیون شغل تا سال ۲۰۳۰میلادی وجود دارد. الدرداری یکی از شیوه های رسیدن به این هدف را حمایت از سرمایه گذاری های زنان عنوان کرده است.