جزییات تازه از آتش‌سوزی گمرک اسلام‌قلعه؛ دولت علیه عاملان دعوا باز می‌کند

بررسی‌های هیأت حقیقت‌یاب حکومت از آتش‌سوزی گمرک اسلام‌قلعه هرات نشان می‌دهد که این آتش‌سوزی به دلیل غفلت وظیفه‌ای کارمندان گمرک، تصدی محافظت عامه و شرکت تی‌سی‌آر‌سی (‌TCRC) رخ داده است. هیأت حقیقت‌یاب حکومت می‌گوید که در این حادثه علاوه بر این نهادها، خود تاجران نیز دخیل‌اند. به گفته این هیأت، برخی از تاجران مواد نفتی را به عنوان پرزه‌جات و سایر کالای‌های تجارتی محصول ‌کرده‌اند، از این رو در آتش‌سوزی اسلام‌قلعه آن‌ها نیز متخلف‌اند. هیأت حقیقت‌یاب حکومت می‌گوید که آنان متخلفان آتش‌سوزی گمرک اسلام‌قلعه را به نهادهای عدلی و قضایی معرفی‌ کرده‌اند. بررسی‌های این هیأت نشان می‌دهد که در این آتش‌سوزی نزدیک به یک هزار و ۲۵۰ موتر/خودرو سوخته و بیش از ۳۳ میلیون دالر/دلار به مالکان موترها خسارت وارد شده است. هیأت حقیقت‌یاب می‌افزاید که حکومت حدود ۸ میلیون دالر را برای دل‌جویی از موترداران در نظر گرفته و قرار است خسارت وارد شده به این متضرران پس از دعوای حقوقی با شرکت تی‌سی‌آرسی پرداخت شود. در همین حال مالکان موترهای باربری می‌گویند که شرکت تی‌سی‌آرسی مقصر اصلی آتش‌سوزی است و باید کل خسارات وارد شده را پرداخت کند.

آتش‌سوزی گمرک اسلام‌قلعه در تاریخ بیست‌وپنجم دلو/بهمن سال گذشته رخ داد. این آتش‌سوزی به قدری گسترده و بزرگ بود که حکومت محلی هرات در مهار آن عاجز ماند و از ایران خواستار کمک شد. این آتش‌سوزی به کمک نیروی اطفاییه ایران مهار و پس از چند ساعت خاموش شد. بعد از این حادثه متضرران آن حکومت را مسوول آتش‌سوزی عنوان کردند و خواستار پرداخت غرامت شدند. حکومت مجبور شد که یک هیأت متشکل از چندین نهاد دولتی و غیردولتی را به رهبری وزارت دولت در امور رسیده‌گی به حوادث به ولایت هرات بفرستد. این هیأت پس از بررسی‌ها نتیجه گزارش تحقیقاتی‌اش را با حکومت در میان گذاشت. بر‌مبنای این تحقیقات، آتش‌سوزی گمرک اسلام‌‌قلعه به دلیل غفلت وظیفه‌ای کارمندان این گمرک رخ داده است. احمدتمیم عظیمی، سخنگوی وزارت دولت در امور رسیده‌گی به حوادث، گفت که این هیأت در مدت ۱۵ روز تمامی ابعاد آتش‌سوزی در این گمرک را بررسی کرده است. او به روزنامه ۸صبح گفت که براساس مشاهدات عینی و استعلام‌‌های ادارات محلی ولایت هرات، این آتش‌سوزی به دلیل غفلت وظیفه‌ای نهادهای دخیل در اسلام‌قلعه صورت گرفته است.

آتش‌سوزی چگونه رخ داده است؟

به آقای عظیمی نتیجه این تحقیقات نشان می‌دهد که شرکت تی‌سی‌آرسی (TCRC)‌ هنگام نمونه‌گیری از گاز، بی‌توجهی کرده است. این شرکت مسوول کنترل کیفیت و نمونه‌گیری مواد نفتی در گمرک اسلام‌قلعه است و زیر نظر اداره نورم و استندرد فعالیت دارد. سخنگوی وزارت دولت در امور رسیده‌گی به حوادث گفت این شرکت در هنگامی‌ که تانکرهای تیل و گاز و سایر موترها با کالاهای تجارتی در گمرک تجمع کرده بودند، اقدام به آزمایش مواد نفتی کرده است. او افزود که در همین هنگام یک موتر‌سایکل از ساحه عبور کرده و «پلَک» یا شمع آن شارت بوده و جرقه کرده است. به گفته آقای عظیمی از آن‌جایی‌ که ساحه مملو از گاز بوده، سبب آتش‌سوزی شده است. افزون بر این، او تصریح کرد که در هنگام آتش‌سوزی یک موتر از گمرک اقدام به فرار کرده، اما پولیس موظف در دروازه گمرک، به دستور آمرش به سوی موتر شلیک و تایرش را «پنچر» کرده است. سخنگوی وزارت دولت در امور رسیده‌گی به حوادث بیان کرد که پنچر شدن این موتر سبب مسدود شدن راه شده و سایر موترها نیز نتوانسته‌اند از ساحه فرار کنند. به گفته او تمامی موترها در ازدحام گیر کرده‌ و در آتش سوخته‌اند. از سوی دیگر آقای عظیمی افزود که گمرک اسلام‌قلعه چندین دروازه ورودی و خروجی دارد، اما این دروازه‌ها از آدرس تصدی محافظت عامه مسدود بوده است. او گفت که بسته شدن این دروازه‌ها براساس بررسی‌ها هیچ جنبه حقوقی و قانونی ندارد. هم‌چنان سخنگوی این وزارت تصریح کرد که مسوولان گمرک اسلام‌قلعه در همه ساحات برای جلوگیری از فرار موترها خندق حفر کرده‌اند. او این کار را نامناسب دانست و افزود که نباید انجام می‌شد. این در حالی است که پیش از این آتش‌سوزی، تاجران از کندی در روند خروج تانکرهای مواد نفتی از این گمرک ابراز نگرانی کرده و از احتمال آتش‌سوزی هشدار داده بودند. اتحادیه مواد نفتی هرات از مقام‌های محلی خواسته بودند که توقف تانکرهای مواد سوختی به ویژه گاز مایع در گمرک و دخول و خروج مختلط این تانکرها با سایر موترها را بررسی کند. آنان هشدار داده بود که نشت گاز از تانکرها وجود دارد و این، احتمال وقوع آتش‌سوزی در گمرک را افزایش می‌دهد.

متخلفان آتش‌سوزی به نهادهای عدلی و قضایی معرفی می‌شوند

 با این حال آقای عظیمی خاطر‌نشان کرد که در آتش‌سوزی گمرک اسلام‌قلعه هرات بیش از یک هزار و ۲۰۰ موتر حریق شده‌ است. او گفت که در نتیجه بیش از ۳۳ میلیون دالر زیان مالی وارد شده است. سخنگوی وزارت دولت در امور رسیده‌گی به حوادث تصریح کرد که در این آتش‌سوزی شرکت تی‌سی‌آرسی، اداره نورم و استندرد، مسوولان گمرک اسلام‌قلعه و تصدی محافظت عامه مقصر شناخته شده‌اند و هیأت حقیقت‌یاب فیصله کرده است که این اداره‌ها و شرکت تحت پی‌گرد قرار گیرند. هم‌چنان او افزود که برخی از تاجران نیز در آتش‌سوزی مقصر‌ند. به گفته او، شماری از تاجران با آن‌که مواد نفتی وارد کشور کرده‌اند، اما در گمرک به نام پرزه‌جات محصول پرداخته‌اند. هرچند این تاجران تاکنون از حکومت خواستار جبران خسارت نشده‌اند، اما مالکان موترها از حکومت خواسته‌اند که به آنان خسارت پرداخت شود. او گفت که در این بررسی موتر‌داران مستحق شناخته شدند و دولت برای «دل‌جویی» از آنان هشت میلیون دالر اختصاص داده است. این مقدار پول تنها به متضرران داخلی پرداخت می‌شود. در میان یک هزار و ۲۵۰ موتر، حدود ۴۵ موتر آن مربوط به کشورهای ترکیه و ایران بوده است. از آن‌جایی که این موترها بیمه‌اند، حکومت کدام پولی برای آنان پرداخت نمی‌کند.

از جانب دیگر سخنگوی وزارت دولت در امور رسیده‌گی به حوادث گفت که این مقدار پول غرامت و یا خسارت نیست. او افزود که این پول به منظور دل‌جویی از موترداران پرداخت می‌شود. او گفت: «تا زمانی ‌که کمپنی تی‌سی‌آرسی و سایر نهادهای دخیل پی‌گرد عدلی و قضایی می‌شوند که خسارت بپردازند، حد‌اقل به خاطر دل‌جویی حکومت هشت میلیون دالر را از بودجه ملی حکم کرد که به موتر‌داران توزیع شود. نهادهای عدلی و قضایی تصمیم خود را بگیرند و بررسی خود را انجام دهند که آیا جبران خسارت از این نهاد ممکن است یا خیر. اگر ممکن بود، جبران خسارت صورت می‌گیرد و هشت میلیون دالر دولت هم شاید دو‌باره به دولت از این مجرا داده شود. بقیه پول موتر‌داران که می‌ماند، پرداخت شود.» با این حال او افزود که اکنون هیأت بررسی‌کننده با وزارت مالیه روی مکانیسم توزیع پول به موتر‌داران کار می‌کند تا پول به صورت شفاف توزیع شود.

در همین حال شماری از موتر‌داران این مقدار پول را بسنده نمی‌دانند. آنان می‌گویند که با پرداخت هشت میلیون دالر پول نقد و حدود سه تا چهار میلیون لاشه‌ موترهای سوخته، تنها یک سوم ارزش‌ مجموعی هر موتر به مالک آن به رویت اسناد از سوی حکومت پرداخت می‌شود. سید‌عظیم، از متضرران حادثه آتش‌سوزی اسلام‌قلعه است. او گفت که حکومت در مقابل خسارت بزرگی که به آنان وارد شده‌، مقدار اندکی غرامت پرداخت کرده است. او افزود که پنج موتر باربری‌اش در آتش سوخته است، اما حکومت هشت میلیون دالر را برای یک هزار و ۲۴۵ موتر پرداخت کرده و این مقدار در مقابل خسارت وارد شده به آنان بسیار ناچیز است.

بصیر آرین، از دیگر خسارت‌دیده‌گان آتش‌سوزی اسلام‌قلعه است. او گفت براساس یافته‌های هیأت حقیقت‌یاب، بیش از یک هزار و ۲۰۰ موتر در آتش سوخته است. به گفته او، بر‌مبنای بررسی‌های انجام شده، شرکت تی‌سی‌آرسی، مقصر این رویداد است و حکومت دعوای حقوقی را برای پرداخت غرامت از سوی این شرکت به متضرران آغاز کرده است.

گفتنی است که میزان آتش‌سوزی در چند ماه اخیر افزایش یافته است. پس از آتش‌سوزی در گمرک اسلام‌قلعه هرات، گمرک ابونصر فراهی در ولایت فراه و چند تانکر مواد سوختی در کابل آتش گرفت. متضرران این حوادث وقوع این آتش‌سوزی‌ها را مرموز خوانده بودند.