سردرگمی سیاسی، انتخابات می‌شود یا نمی‌شود؟
نگاه نو_ از آغاز کارزارهای انتخاباتی ۲۰ روز گذشته است. شماری از شهروندان اما هنوز پاسخ روشنی برای این سوال که «آیا انتخابات ریاست جمهوری در ششم میزان سال جاری برگزار می‌شود، یا خیر؟» به دست نیاورده‌اند.
هنوز تکت‌های انتخاباتی، برنامه‌های تبلیغاتی خود را به شکل جدی آغاز نکرده‌اند. مدیران تکت‌ها از آینده‌ی مبهم سیاسی هراس دارند، تا جایی‌که تشکل موسوم به «شورای نامزدان ریاست جمهوری» پیش از عید قربان اعلام کرد که «برقراری صلح را به برگزاری انتخابات ترجیح می‌دهد.»
شماری از نامزدان در صدد تحریم انتخابات‌اند، برخی نگران مصارف احتمالا بیهوده و شماری نیز نگران وضعیت امنیتی کشور. در این میان اما کمیسیون انتخابات بیشتر آماده‌گی‌های لازم برای برگزاری انتخابات را روی دست گرفته است. ۱۱ میلیون برگه رای‌دهی را چاپ کرده و ۱۸۰۰۰ دستگاه بایومتریک با هزینه ۱۳ میلیون یورو خریداری شده است.
رهبری شماری از تکت‌های انتخاباتی به برگزاری انتخابات باورمند نیستند. آن‌ها هراس دارند که مصارف هنگفت‌شان ممکن است قربانی دید و بازدیدهای طالبان و هیئت دیپلماتیک ایالات متحده شود. این سردرگمی محدود به ستادهای انتخاباتی نیست. در هفته‌های نخست و زمانی‌که زلمی خلیل‌زاد روند گفت‌وگو برای مصالحه در افغانستان را شروع کرده بود تاکید می‌کرد که برای دولت ایالات متحده، «صلح در اولیت است نه انتخابات.» او بعدها اعلان کرد روند صلح و انتخابات باید به گونه موازی به پیش بروند و مذاکرات صلح مانعی برای برگزاری انتخابات شفاف نخواهد بود.
امریکایی‌ها در موارد دیگری نیز از برگزاری انتخابات در افغانستان حمایت کردند، الیس ویلز معاون وزیر خارجه امریکا زمانی‌که در اوج گفت‌وگوهای صلح به کابل آمد در مورد برگزاری انتخابات شفاف با حکومت افغانستان گفت‌وگو کرد.
به نظر می‌رسد که «سردرگمی» محدود به داخل افغانستان نیست. امریکایی‌ها که یکی از طرف‌های اصلی مذاکرات صلح با طالبان به شمار می‌روند نیز تا اکنون یک رویکرد واحد در مورد انتخابات ریاست جمهوری افغانستان نداشته‌اند.
اما بسیاری از تحلیل‌گران معتقداند که بی‌هیچ شک و تردیدی، برای ایالات متحده، صلح در اولیت قرار دارد تا انتخابات. اتحادیه اروپا اما از برگزاری انتخابات در تاریخ مشخص شده‌ی آن حمایت می‌کند و بریتانیا وعده کمک ۸ میلیون پوندی به انتخابات افغانستان داده است.
در این میان دولت افغانستان به برگزاری به موقع انتخابات پافشاری دارد و طالبان در تازه‌ترین موضع‌گیری خود، پافشاری دولت افغانستان به برگزاری انتخابات را «مخالفت با صلح و عاملی برای افزایش تنش‌ها» عنوان داده‌اند.
همه این موارد، فضای سیاسی افغانستان را با آشفته‌گی و سردرگمی جدی روبرو ساخته است. بیشتر تحلیل‌گران جرئت پیش‌بینی هیچ سناریوی واحدی در مورد آینده سیاسی افغانستان را ندارند. نامزدان انتخابات ریاست‌جمهوری به همه‌چیز با شک و تردید نگاه می‌کنند و تبلیغات و کارزارهای انتخاباتی رنگ و روی واقعی خود را پیدا نکرده‌است. خرید و فروش و بازار در افغانستان در سطوح کلان نیز تحت تاثیر این سردرگمی‌ها به سر می‌برد.
تاثیر سردرگمی‌های سیاسی بر ستادهای انتخاباتی
کمپین‌های انتخاباتی در روزهای اخیر تنها به برخی دید و بازدیدها و عمدتا در سطوح کوچک خلاصه شده است. بعضی از نامزدان نیز صرفا مراسم افتتاحیه برگزار کردند، از نامزد ریاست جمهوری تا معاونان و اعضای ستادهای انتخاباتی انگیزه‌ی زیادی برای راه‌اندازی برنامه‌های کلان تبلیغاتی ندارند.
در هیچ شهر کوچک و بزرگ افغانستان نه از بیلبوردهایی که در فاصله چندمتری از هم، کنار یک‌دیگر نصب می‌شدند خبری است و نه از شور و شعفی که در سال‌های گذشته در ستادهای انتخاباتی معمول بود.
در این میان اما تیم «دولت‌ساز» به رهبری محمد اشرف‌غنی، نامزد انتخابات ریاست جمهوری و رییس‌جمهور برحال کشور و تیم «ثبات و همگرایی» به رهبری داکتر عبدالله عبدالله رییس اجرایی حکومت وحدت ملی با آن‌که گام‌های نسبتا بیشتری برای تبلیغات انتخاباتی برداشته‌اند اما به هیچ وجه نمی‌توان کارزارهای آن‌ها را با شور و هیجان تبلیغاتی ۵ سال پیش مقایسه کرد.
به نظر می‌رسد که این سردرگمی، ستادهای انتخاباتی دو رهبر حکومت وحدت ملی افغانستان را هم متاثر ساخته است. به این ترتیب اکثر ستادهای انتخاباتی، بیش از آن‌که روند تبلیغاتی ستادهای شان را دنبال کنند به سفرهای پی‌هم زلمی خلیل‌زاد و توئیت‌های او چشم دوخته‌اند.
کارزارهای انتخاباتی معمولا هزینه زیادی را درپی دارد، نامزدان علاقه‌مند نیستند که دارایی خود را در یک فضای سردرگم سیاسی به مصرف برسانند. آن‌ها نگران‌اند که تلاش‌ها و مصارفی که انجام می‌دهند به یک‌باره و با یک توئیت تازه خلیل‌زاد ضرب در صفر شود.
ناامنی نیز نامزدان را به برگزاری انتخابات فراگیر، امن و شفاف بی‌باور ساخته است. طالبان چند روز پیش هشدار دادند که انتخابات افغانستان را به چالش می‌کشند. اکثر نامزدان باور ندارند که در فضای شدیدا ناامن افغانستان، حکومت توانمندی برگزاری انتخابات را داشته باشد. ناتوانی حکومت افغانستان در تامین امنیت محلات رای‌دهی، حضور گسترده طالبان در ولسوالی‌ها و روستاهای افغانستان، ناتوانی کمیسیون انتخابات در فعال‌سازی مراکز رای‌دهی و ناتوانی نهادهای امنیتی در تامین امنیت مراکزرای دهی – فراگیر بودن انتخابات را با سوال‌های جدی‌ای روبرو ساخته است.
نامزدان با تمام توان خبرهای رسانه‌ها را دنبال می‌کنند. برخی از آن‌ها با آن‌هم از احتمال طولانی شدن مذاکرات صلح و احتمال برگزاری انتخابات نیز هراس دارند. آن‌ها می‌ترسند که با این رویکرد ممکن است از غافله عقب بمانند.
به این ترتیب، روند پیچیده سیاسی – امنیتی، ستادهای انتخاباتی را با سردرگمی وحشتناکی روبرو ساخته است.
سردرگمی افکار عمومی
سردرگمی‌های سیاسی محدود به رهبران سیاسی در افغانستان نیست. افکار عمومی نیز پابه‌پای جریان‌های سیاسی به برگزاری انتخابات با شک و تردید نگاه می‌کنند. با این تفاوت که افکار عمومی از نزدیک به ۵ دهه جنگ خسته شده‌اند. بیشتر مردم صلح می‌خواهند. بسیاری از شهروندان به برگزاری انتخابات شفاف و عادلانه باورمند نیستند. چند دور انتخابات قبلی در فضای سیاسی برهم ریخته و نا امن، شهروندان را ناامید ساخته است. در انتخابات ریاست‌جمهوری ۵ سال پیش و انتخابات پارلمانی سال گذشته، مردم، حضور نسبتا پرشوری داشتند. دو انتخاباتی که به دلیل درازا کشیده شدن اعلان نتایج، مردم را نسبت به برگزاری انتخابات در فضای فعلی، بی‌باورتر ساخته است.
از آن زمان تا اکنون وضعیت سیاسی – امنیتی و اقتصادی کشور تغییر یافته است. نفوذ طالبان در مناطقی از افغانستان بیشتر شده، حکومت‌داری با چالش‌های بیشتری روبرو گردیده، دخالت کشورهای دور و نزدیک در امور افغانستان بیشتر شده، بیکاری افزایش یافته و نان در دسترخوان مردم کاهش یافته است.
شماری از شهروندان با این اوصاف، صلح را به برگزاری انتخابات ترجیح می‌دهند. فضای شهرهای بزرگ خسته و دردآلود است. داد و ستدهای بزرگ از جمله خرید و فروش ملک، زمین و اسعار نیز نیم نگاهی به اتفاقات سیاسی پیش‌رو دارد.
افکار عمومی به همان پیمانه‌ای که به برگزاری انتخابات شفاف باورمند نیست به برقراری یک صلح پایدار نیز باور چندانی ندارد. مردم افغانستان ۵۰ سال است که در جتسجوی گم شده‌ای به نام «صلح»اند، شماری از آن‌ها باور ندارند که قدرت‌های سیاسی کلان بر سر آمدن صلح فراگیر در افغانستان یک‌صدا، توافق داشته باشند. پنج دهه جنگ، بحث‌های سیاسی را همیشه در محافل خصوصی و اجتماعات در افغانستان داغ نگه داشته و در روزهای جاری هم بحث صلح انتخابات محدود به محافل بزرگ سیاسی نیست، مردم در ۳۴ ولایت کشور از محلات کسب‌وکار گرفته تا محافل خودمانی در مورد این دو روند بحث می‌کنند.
جنگ زندگی عادی مردم را تحت تاثیر قرار داده و در این میان به ویژه طی پنج سال اخیر، صدها هزار تن از شهروندان یک‌بار دیگر افغانستان را به مقصد کشورهای دور و نزدیک ترک کردند و به این ترتیب، بخش بزرگی از مردم افغانستان، آمدن صلح را به برگزاری انتخابات ترجیح می‌دهند.
انتخابات و نهادهای داخلی و بین‌المللی بی‌طرف
تلاش برای نهادینه ساختن مردم سالاری در افغانستان به ویژه طی ۱۸ سال گذشته میلیاردها دالر هزینه در پی داشت و صدها هزار نفر قربانی شدند. برخی از نهادهای داخلی و بین‌المللی جدای مذاکرات صلح، برگزاری انتخابات را یک اصل می‌دانند. آن‌ها معتقداند که انتخابات به عنوان یک روند دموکراتیک نباید قربانی خواسته‌های رهبران سیاسی شود.
برخی نهادهای داخلی و بین‌المللی برگزاری انتخابات را یک اصل می‌دانند اما آن‌چه به پیمانه سایر موارد به نگرانی نامزدان و رهبران سیاسی دامن زده، دو دسته‌گی جامعه جهانی در زمینه انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان است. تا دو روز پیش هیچ نهاد بین‌المللی به صورت مستقل انتخابات را به صلح ترجیح نداده بود. اتحادیه اروپا اما روز پنج‌شنبه سکوت خود را شکست و بریتانیا وعده کمک به انتخابات افغانستان داد. این دو رویداد به تنهایی می‌توانند امیدها به ستادهای انتخاباتی را برگردانند. تا پیش از پنج‌شنبه هفته گذشته، اظهار نظرهای جهانی در مورد این دو رویداد بزرگ در افغانستان با ملاحظه‌کاری‌های سیاسی بین‌المللی مواجه بوده است.
اما در سوی دیگر، سازمان ملل متحد، نهادهای ناظر بر انتخابات و کشورهای کمک کننده برای افغانستان نیز ظاهرا صلح را در اولیت قرار داده‌اند. آن‌ها هر روز خبرهای افغانستان را پیگیری می‌کنند. نهادهای بین‌المللی و شماری از کشورهای دنیا ظاهرا به این نتیجه رسیده‌اند که برگزاری انتخابات در افغانستان با این وضعیت به صرفه نیست.
اگر ۴۰ روز بعد، انتخابات ریاست جمهوری در افغانستان برگزار شود. این انتخابات بی‌پشتوانه‌ترین و منزوی‌ترین انتخابات در میان چندین دوره برگزاری این روند در ۱۸ سال گذشته در افغانستان خواهد بود. چندین دوره انتخابات که در افغانستان در طی ۱۸ سال گذشته با پشتیبانی و حمایت گسترده مالی و تخنیکی کشورهای مختلف دنیا از جمله ایالات متحده امریکا، چندین کشور اروپایی و در نهایت سازمان‌های بین‌المللی روبرو بود.
با همه این اوصاف، می‌توان نتیجه‌گیری کرد که با وصف حمایت اتحادیه اروپا از برگزاری انتخابات و کمک مالی بریتانیا به این پروسه، هنوز هم شماری از نامزدان، مردم و نهادهای بین‌المللی صلح را به برگزاری انتخابات ترجیح می‌دهند. حکومت اما انتخابات را به صلح و برخی از نهادهای ناظر در افغانستان هر دو پروسه را همزمان به سود افغانستان می‌دانند.
تا این‌جای کار همه چیز به توافق‌نامه‌ای ارتباط دارد که قرار است میان ایالات متحده امریکا و طالبان به امضا برسد. معمولا امضای توافق‌نامه‌ها زمان‌براند. گاهی حتا یک ماده در یک توافقنامه منجر می‌شود تا فضای مذاکرات را تحت تاثیر قرار دهد. توافق‌نامه‌های سیاسی – امنیتی گاهی مورد پذیرش برخی از جریان‌های سیاسی قرار نمی‌گیرند. به هر روی، اگر امضای این توافقنامه الی ۴۰ روز دیگر به دارازا بینجامد، احتمالا راهی جز برگزاری انتخابات، با همه انزوا و دشواری‌هایش وجود نخواهد داشت.
ایالات متحده هم‌اکنون با عجله در صدد نزدیک ساختن گروهای سیاسی افغانستان به صلح است. امریکایی‌ها می‌دانند که برگزاری انتخابات در افغانستان قربانی‌های زیادی را می‌گیرد و برآیند آن هر چه باشد احتمالا برای مدتی قابل تطبیق خواهد بود. اما به باور نویسنده این یادداشت، امضای توافقنامه صلح، حل مشکلات ۵۰ سال اخیر و کنار هم آمدن جریان‌های سیاسی در جریان ۴۰ روز آینده دشوار است و این موضوع، شانس برگزاری انتخابات را بالا برده است.
از صفحه هشت صبح