سازمان ملل نباید چشم از انتخابات بردارد
نگاه نو_ وضعیت «مبهم» و «آشفته» روند انتخابات در حالی که تا برگزاری آن حدود سه ماه زمان باقی مانده است، به مایه نگرانی جدی برای نهادهای ناظر و دسته‌های انتخاباتی تبدیل شده است. به گفته این نهادها و دسته‌ها، سرنوشت نامشخص بودجه انتخابات، ادعای دخالت حکومت در استخدام کارکنان انتخاباتی و وجود اختلافات میان کمیشنران و ریاست دبیرخانه کمیسیون مستقل انتخابات از موارد برجسته این ابهام و آشفته‌گی است. هم‌چنان بی‌میلی سازمان‌های بین‌المللی و کشورهای حامی افغانستان برای همکاری در زمینه برگزاری شفاف این انتخابات، مسأله دیگری است که نهادهای ناظر و دسته‌های انتخاباتی را به شدت نگران کرده است.
یوسف رشید، رییس اجرایی بنیاد انتخابات آزاد و عادلانه افغانستان یا «فیفا»، می‌گوید که در شرایط کنونی، حکومت، نامزدان، کمیسیون مستقل انتخابات و جامعه جهانی هیچ کدام مسوولیت خودشان در قبال انتخابات را به درستی ادا نمی‌کنند. به گفته‌ی او، حکومت هیچ توجهی نسبت به محدودیت‌ها و نیازهای کمیسیون مستقل انتخابات ندارد و به بهانه احترام به استقلال آن، کمیسیون را به حال خود واگذار کرده است. رشید افزود که نامزدان انتخابات ریاست جمهوری نیز به جز انتقاد و سرزنش، هیچ طرح و برنامه‌ای برای رفع چالش‌های موجود در برابر انتخابات ندارند. به همین شکل، جامعه جهانی نیز برنامه روشن در حمایت از انتخابات افغانستان تا کنون ارایه نکرده است و معلوم نیست که در چه سطحی و چگونه با نهادهای انتخاباتی افغانستان همکاری خواهد کرد. او علاوه کرد که کمیسیون مستقل انتخابات هم تا حال نتوانسته است به صورت دقیق محدودیت‌ها و نیازهایش را تشخیص دهد و برای رفع آن از دیگران کمک بطلبد. رشید گفت که این یک وضعیت کاملاً «مبهم» و «آشفته» است.
دیده‌بان انتخابات و شفافیت افغانستان یا «ایتوا» نیز به این باور است که حکومت، کمیسیون مستقل انتخابات و نامزدان، برنامه مشخصی برای برگزاری انتخابات شفاف ندارند و هر کدام از مسوولیت‌های‌شان طفره می‌روند. حبیب‌الله شینواری، مسوول برنامه‌های این نهاد، می‌گوید که حکومت به جای برنامه‌ریزی برای امنیت انتخابات و تأمین بودجه مورد نیاز آن، بیش‌تر سرگرم دخالت در امور استخدام‌ها و جابه‌جایی کارکنان انتخاباتی است. به همین‌سان، کمیشنران کمیسیون مستقل انتخابات به جای پی‌گیری برنامه‌های عملیاتی انتخابات و نیز برنامه‌ریزی برای مدیریت این روند، مشغول دیدوبازدیدهای سیاسی، خویش‌خوری، قومی‌سازی استخدام‌ها و سفرهای خارجی هستند. به گفته شینواری، نامزدان انتخابات ریاست جمهوری نیز به جز برگزاری محافل سیاسی و انتقاد از کار حکومت و کمیسیون، هیچ راه‌کاری برای بهبود کارهای انتخاباتی و برگزاری انتخابات شفاف در کشور ندارند. شینواری تأکید کرد که نهادهای ناظر انتخاباتی با توجه به این مشکلات، نمی‌دانند که سرنوشت انتخابات به کجا کشیده خواهد شد.
مسوولان این نهادهای ناظر انتخاباتی تأکید می‌کنند که اگر برای برگزاری انتخابات شفاف و عادلانه تمامی طرف‌ها به صورت هم‌آهنگ دست به کار نشوند، انتخابات در زمان معین آن برگزار نخواهد شد. آن‌ها هم‌چنان می‌گویند که اگر انتخابات در زمان معین آن در ششم میزان برگزار هم شود، عدالت و شفافیت مورد انتظار در آن به صورت درست تأمین نخواهد شد. به گفته این ناظران، در صورتی که اصول عدالت و شفافیت در انتخابات رعایت نشود، جنجال‌های سیاسی پردامنه‌ای در کشور شکل خواهد گرفت که هم حکومت و هم نهادهای انتخاباتی در مهار آن عاجز خواهند بود و این یعنی شروع یک بحران تازه در کشوری که به شدت از شکاف‌های اجتماعی و سیاسی رنج می‌برد.
حکومت طرف‌دار انتخابات شفاف نیست
شماری از دسته‌های انتخاباتی در واکنش به انتقادات نهادهای ناظر انتخاباتی می‌گویند که آن‌ها تا این‌جای کار مسوولیت‌شان را به خوبی ادا کرده‌اند. از دید آن‌ها، بزرگ‌ترین تهدید در برابر انتخابات، مداخله حکومت در امور کمیسیون مستقل انتخابات است. هم‌چنان تهدید دیگر، بی‌توجهی به طرح استفاده تکنولوژی انگشت‌نگاری در تمامی مراحل این روند است. دسته‌های انتخاباتی می‌گویند که آن‌ها هم برای قطع مداخله حکومت و هم برای تضمین شفافیت انتخابات، طرح‌هایی را ارایه کرده‌اند، اما حکومت و کمیسیون هر دو به این طرح‌ها عمل نکرده‌اند.
نظری پریانی، سخنگوی دسته انتخاباتی «وفاق ملی»، در این زمینه می‌گوید که نگرانی‌ها درباره وضعیت آشفته انتخابات کاملاً به جا است. به گفته او، عامل عمده‌ای که باعث این آشفته‌گی و نگرانی شده است، افزایش مداخله فراقانونی ریاست جمهوری در امور انتخابات است. پریانی افزود که نامزد بر سر اقتدار به صورت آفتابی در پی مهندسی انتخابات است و از تمام امکانات دولتی تلاش دارد برای بقای خودش استفاده کند.
در همین ارتباط، محمد واعظی، سخنگوی دسته انتخاباتی «صلح و اعتدال»، نیز به این باور است که حکومت از شروع کار انتخابات تا کنون نتوانسته است بی‌طرفی‌اش را حفظ کند و این بزرگ‌ترین مشکل برای شفافیت انتخابات است. به گفته سخنگوی این دسته انتخاباتی، حکومت به جای آن‌که مسوولیت اصلی خود در قبال انتخابات را ادا کند، به کارهایی دست می‌زند که جزء مسوولیت‌هایش نیست. واعظی تصریح کرد که تأمین بودجه و امنیت انتخابات دو مسوولیت مهم حکومت است که تا کنون به درستی انجام نداده است. او افزود که حکومت به جای تمکین به این مسوولیت‌ها، پیوسته تلاش دارد تا در امور کمیسیون مستقل انتخابات از جمله استخدام کارکنان انتخاباتی مداخله و این خطری جدی برای شفافیت و عادلانه بودن انتخابات است.
قابل یادآوری است که پیش از این، مولانا محمد عبدالله، کمیشنر کمیسیون مستقل انتخابات، نیز «حلقاتی» در درون ارگ ریاست جمهوری را به دخالت در امور استخدام کارکنان انتخاباتی متهم کرده بود. این اتهام از جانب ریاست جمهوری رد شده است.
سازمان ملل باید نقش فعال بازی کند
نهادهای ناظر و دسته‌های انتخاباتی با توجه به این مشکلات، خواستار نقش پررنگ سازمان ملل متحد در مدیریت انتخابات ریاست جمهوری کشور هستند. یوسف رشید، رییس اجرایی فیفا، می‌گوید که مسوولان سازمان ملل به جای هشدار و ابراز نگرانی از وضعیت کنونی روند انتخابات در افغانستان، بهتر است برای بهبود این روند نقش برجسته‌تر بازی کنند.
این در حالی است که تدامیچی یاماماتو، نماینده ویژه دبیرکل سازمان ملل در افغانستان، در گزارشی به شورای امنیت این سازمان هشدار داده بود که مقامات افغان قادر به مدیریت بحران پساانتخابات در این کشور نیستند. او در این گزارش یادآوری کرده بود که شفافیت در انتخابات ششم میزان بسیار مهم است و در صورتی که مخدوش شود، میزان مشروعیت رییس جمهور آینده افغانستان بسیار پایین خواهد بود و این می‌تواند روی تلاش‌های فراگیر صلح در این کشور نیز اثر منفی بگذارد.
حبیب‌الله شینواری، مسوول برنامه‌های «ایتوا»، می‌گوید که این هشدار یاماماتو بسیار جدی است و اما برای جلوگیری از بحرانی‌شدن انتخابات، سازمان ملل باید نقش مؤثرتری در این روند بازی کند. به گفته او، سازمان ملل متحد باید برای لحظه‌ای چشم از انتخابات افغانستان بر ندارد و با نظارت دوامدار از تمامی مراحل این روند، به بهبود آن کمک کند. شینواری افزود که سازمان ملل در کنار آن باید در بخش‌های تخنیکی و مالی نیز با کمیسیون مستقل انتخابات و حکومت همکاری کند تا به این ترتیب زمینه برگزاری انتخابات شفاف و عادلانه در کشور فراهم شود.
در حال حاضر چهار کمیشنر از سوی سازمان ملل متحد در کمیسیون‌های انتخاباتی افغانستان کار می‌کنند و نقش آن‌ها صرفاً مشورت‌دهی در زمینه انتخابات است. اما برنامه این سازمان تا کنون برای کمک و همکاری مالی و تخنیکی با انتخابات افغانستان روشن نیست. از همین رو دسته‌های انتخاباتی نیز خواستار افزایش نقش سازمان ملل متحد در انتخابات پیش رو و هم‌چنان روشن شدن برنامه این سازمان در قبال این روند هستند.