روسیه در نبرد با داعش نباید روی طالبان حساب کند
گروه طالبان برای روسیه تاهنوز یک گروه تروریستی است. با این وصف، روسیه به گروه طالبان به عنوان یک متحد بالقوه در کارزار مبارزه با داعش نگاه میکند. این کشور همزمان با احیای «امارت اسلامی» در افغانستان مخالف است.
روسیه به گروه طالبان به عنوان یک گروه قدرتمند میبیند که ضمن شکست نیروهای امریکایی و ناتو در افغانستان، بر بیشتر اراضی این کشور تسلط دارد. چندی پیش ضمیر کابلوف، گفت که در وجود طالبان توانایی استیلای بالقوه نظامی و قبضه قدرت از راه زور دیده میشود. بنابراین، از دید مقامات روسیه، گروه طالبان یکی از سه طرف اصلی قضیه افغانستان است که باید در دولت آینده شامل شود. دو طرف دیگر این قضیه، حکومت افغانستان و گروههای اپوزیسیون آن هستند.
روسها برای عبور از بنبست مذاکرات صلح در افغانستان، فرمت معروف به «فرمت مسکو» را دنبال میکنند. در چارچوب این فرمت، نمایندهگان سه طرف اصلی (حکومت، اپوزیسیون سیاسی و طالبان) باید درباره آینده افغانستان به توافق برسند. گروه طالبان نیز طرفدار این فرمت است.
روسیه عضو مکانیسم ترویکای توسعهیافته است. سایر اعضای این مکانیسم، امریکا، چین و پاکستان هستند. روسها تلاش دارند تا این مکانیسم را با عضویت کشورهای ایران، هند، ترکیه و همسایههای شمالی افغانستان گسترش بدهند. سرگی لاوروف گفته است که دستکم با ایران در این زمینه وارد گفتوگو شده است.
مقامات روسی باور دارند که مسوول بنبست مذاکرات صلح در افغانستان، دولت این کشور است. این مقامات بارها از خستهگی طالبان از جنگ یاد و بر آمادهگی این گروه برای یافتن راهحل سیاسی برای قضیه افغانستان تأکید کردهاند. به همین علت، چندی پیش ضمیر کابلوف در گفتوگو با دویچهوله با صراحت اعلام کرد که کلید صلح افغانستان در کابل است. به عقیده مقامات روسی، تا زمانی که گروههای اپوزیسیون به عنوان یک طرف مستقل وارد مذاکره نشوند و قدرت به یک دولت موقت انتقال نیابد، کاروان صلح افغانستان به راه نخواهد افتاد.
به این ترتیب، موضع روسها بیشتر در حمایت از گروه طالبان است. اما آنچه در اوج جنگ بین دولت و طالبان مایه نگرانی روسها است، تهدیدات داعش است. شورای امنیت سازمان ملل متحد به تازهگی اعلام کرده است که جنگجویان داعش پس از شکست در ننگرهار و کنر به ولایتهای نورستان، بادغیس، سرپل، بغلان، بدخشان و کندز رفتهاند. طبق این اعلام، شاخه خراسان داعش فعلاً سرگرم سربازگیری است و احتمالاً تا ده هزار جنگجو را جذب خواهد کرد.
مقامات روسی ادعا دارند که جنگجویان داعشی در جریان سالهای گذشته با همکاری امریکا و ناتو با هلیکوپتر به شمال افغانستان منتقل شدهاند. ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت خارجه روسیه، به تازهگی گفته است که آنها برای اثبات این ادعای خود اسناد کافی در اختیار دارند.
سرگی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، جمعه گذشته گفت که گروه طالبان متعهد شده است با داعش در افغانستان مبارزه کند. این تعهد در سفر ماه سرطان هیأت طالبان به مسکو به رهبر مولوی شهابالدین دلاور، سپرده شده بود.
خطر نفوذ جنگجویان داعش به کشورهای آسیای میانه جدی است. خلای امنیتی که فعلاً در ولسوالیهای مرزی افغانستان با آسیای میانه وجود دارد، این تهدید را برجستهتر کرده است. روسیه فعلاً پایگاه خود در تاجیکستان را برای مبارزه با این تهدید تقویت کرده است. نیروهای مرزبانی تاجیک نیز در حال آمادهباش قرار گرفتهاند.
ترکمنستان درباره تهدیدات داعش با گروه طالبان گفتوگو کرده است. این کشور به دلیل اعلام بیطرفی در جنگ، آماده میزبانی از سربازان هیچ کشوری برای مبارزه با این تهدیدات نیست. اوزبیکستان نیز به خاطر مصوبه منع تأسیس پایگاه خارجی در خاک خود از میزبانی سربازان روسی خودداری خواهد کرد. به این ترتیب، روسیه در همسایهگی افغانستان برای مبارزه مستقیم با داعش تنها خاک تاجیکستان را در اختیار دارد.
روسیه در کنار سایر آمادهگیها برای مبارزه با نفوذ داعش به آسیای میانه، با گروه طالبان نیز وارد تعامل شده است. هرچند نگرانی این کشور از فعالیت داعش در شمال افغانستان با کابل نیز شریک شده است. با این وصف، روسیه به گروه طالبان به عنوان یک متحد بالقوه در جنگ با داعش در شمال افغانستان میبیند. طبق این تصور، ممکن است گروه طالبان از فهرست گروههای ممنوعه در روسیه بیرون و این گروه به نیابت از این کشور وارد جنگ با داعش شود.
واقعیت اما این است که گروه طالبان از القاعده و داعش جدا نیست. تصور اینکه گروه طالبان میتواند روسیه را در جنگ با داعش کمک کند، بنیاد محکم ندارد. همین حالا به وضوح دیده میشود که بخشی از جنگ طالبان با دولت را جنگجویان داعش پیش میبرند. گروه طالبان در هستهگذاری گروه داعش در شمال به دلیل ایجاد خلای امنیتی نیز مقصر است.
برای روسیه همان مناسب است که سطح همکاریهای امنیتی خود با دولت افغانستان را تقویت کند و توافقات سابق دو طرف برای تبادله اطلاعات امنیتی عملی شود. اتکا به یک گروه بنیادگرا و افراطی میتواند باعث دردسرهای تازهای برای روسیه و کشورهای آسیای میانه شود؛ زیرا روابط گروه طالبان با گروههای تندرو اسلامی مثل جنبش اسلامی ترکستان شرقی، نهضت اسلامی تاجیکستان، جنبش اسلامی اوزبیکستان، حزب التحریر و جماعت تبلیغی و دهها گروه تندرو و رادیکال اسلامی دیگر برقرار است. با این وصف، این تنها دولت افغانستان است که میتواند روسیه را در مهار تهدیدات گروههای تروریستی، از جمله داعش، کمک کند.