تاخیر اکران فیلم ترک افغانستان

نگاه نو_ نام فیلم در روسی “برادری” است که در رسانه‌های انگلیسی‌زبان با نام “ترک افغانستان” نیز مطرح شده است و موضوع آن خروج نیروهای شوروی از افغانستان. اما این روزها این فیلم، به بهانه‌ای برای خدشه‌دار شدن احتمالی برادری میان چهره‌های سرشناس روسی بدل شده است.

در حالی‌که هنوز مشکل زمان اکران و نمایش این فیلم در روسیه تازه راه به پایان رسیدن را می‌پیمود، فیلم جنجالی پاول لونگین، کارگردان روس با مشکل دیگری نیز سردچار شد.

در پی اعتراض برخی از مقام‌های روسی، این فیلم از برنامه نشر در مراسم پایان جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو حذف شد و قرار است به جای آن فیلم مستند “ملاقات با گرباچف” به نمایش در آید.

خبرگزاری دولتی روسیه (تاس)، نوشته که نیکیتا میخایلوف، رئیس جشنواره بین‌المللی فیلم مسکو، روز ۱۸ اپریل/آوریل در نشست خبری افتتاحیه این جشنواره از حذف این فیلم از برنامه جشنواره خبر داد.

به نقل از این خبرگزاری او گفته است:”می‌خواهم با شما رو راست باشم، حیله‌گری نمی‌کنم. فیلم را دیدم. ما درخواست بسیار جدی از کسانی که در افغانستان جنگیده‌اند دریافت کردیم که این فیلم به آنان توهین کرده است. اگر فیلم کیفیت بسیار بالایی داشته باشد، می‌توان از این وضعیت گذر کرد، اما این دیدگاه شخصی من است که این فیلم، یک فیلم متوسط در این زمینه است”.

صحنه‌ای از فیلم برادری
کارگردان فیلم تاکنون در مورد این موضوع ابراز نظر نکرده است.

فیلم “برادری” که روی رویدادهای خروج سربازان شوروی وقت از افغانستان در اواخر دهه ۱۹۸۰ میلادی تمرکز دارد، به باور کارشناسان از دید یک چهره “ضد جنگ” ساخته شده است.

چه چیزی ”برادری ” را جنجالی ساخت؟

جنجال بر سر این فیلم با تاریخ اکران آن گره خورده است. قرار بود این فیلم در نهم ماه مه سال جاری، یعنی همزمان با روز “پیروزی” که به مناسبت پیروزی روسیه در برابر آلمان نازی در جنگ جهانی دوم در روسیه تجلیل می‌شود، اکران شود. این مسأله سر و صدای شماری از سیاسیون و افسران پیشین شوروی در روسیه را برانگیخت.

ایگور مروزوف، سناتور روس نخستین مقامی بود که در ۲۷ مارچ/مارس به این فیلم واکنش نشان داد. به نقل از روزنامه “نووایا گازیته” او در جلسه سنا خواستار فشار بر وزارت فرهنگ روسیه و کارگردان فیلم شد تا جلو اکران و نمایش آن در نهم مه گرفته شود.

این سناتور روس که افسر پیشین “کا‌.گ.ب”، سرویس اطلاعات شوروی سابق نیز بوده است، گفت نامه‌های فراوانی از شرکت‌کنندگان جنگ افغانستان دریافت کرده که از که گویا از صحنه‌های مبارزه و غارت در بین ارتش و بی‌دقتی‌های واقعی در این فیلم ناراضی‌اند و باور دارند که به آنان اهانت شده است.

این سناتور روس همچنین باور شخصی‌اش را در مورد این فیلم گفت و تأکید کرد که پس از دیدن فیلم در جریان نمایش خصوصی آن در وزارت فرهنگ روسیه، به این نتیجه رسیده است که “برادری” شاخصه‌های لازم وطن‌پرستانه را ندارد.

مروزف در پایان سخنانش در مجلس سنا، خواستار ارایه دستورالعمل در این زمینه به وزارت فرهنگ شد.

اظهارات او اما از سوی سناتور دیگری رد شد. روزنامه “نووایا گازیته”می‌نویسد که والنتینا ماتریینکو در جلسه عمومی مجلس سنا به جواب مروزف گفت:

“بدون شک که بحث کردن مناسب است، اما هنر، یک پدیده لطیف است و با هیچ دستورالعمل قراردادی سازش ندارد”.

‘مرگ استالین’ در روسیه نشان داده نمی‌شود
روسیه؛ نمایش فیلم لویاتان با حذف صوتی
برگر کینگ روسیه دنبال توقف نمایش فیلم ‘آن’

قرار بود این فیلم در نهم ماه مه سال جاری، یعنی همزمان با روز “پیروزی” که به مناسبت پیروزی روسیه در برابر آلمان نازی در جنگ جهانی دوم در روسیه تجلیل می‌شود، اکران شود
سر انجام پس از فشارهای زیاد وزارت فرهنگ روسیه اعلام کرد که “به دلیل تنش‌های اجتماعی” نمی‌خواهد آن را در “روز پیروزی” به نمایش بگذارد.

در ۱۳ اپریل/آوریل، بخش رسانه‌های وزارت فرهنگ روسیه به نقل از ولادمیر میدینسکی، معاون وزیر فرهنگ این کشور اعلام کرد:

“فیلم به نمایش خواهد رفت، هیچ نوع اساس قانونی برای ‘ممنوعیت ‘ آن وجود ندارد، اما نمی‌خواهیم در روز پیروزی نشر شود، این گونه ما از تنش‌های اجتماعی عبور می‌کنیم، کارگردان زمان دیگری را انتخاب کند که نه بعد و نه قبل از آن مشکلی به میان نیاید”.

این فیلم، با توافق کارگردان قرار شده تا فیلم در دهم ماه می، یعنی یک روز پس از جشن “پیروزی” به اکران شود.

پاول لونگین، کارگردان آن همچنین اعلام کرده که حاضر است نمایش فیلم خود را از نهم ماه مه، به ۱۰ یا ۱۱ تغییر بدهد.

روز چهارشنبه ۱۷ اپریل/آوریل، خبرگزاری دولتی روسیه (تاس) به نقل از الینا برودسکایا، معاون بخش بازاریابی استدیوی فیلم‌سازی والت دیسنی در کشورهای مشترک المنافع نوشت: “ما تاریخ خود را داریم، روز دهم مه‌ ]این فیلم را [ اکران می‌کنیم”.

داستان فیلم چیست؟
فیلم “برادری” بر مبنای خاطرات افسران پیشین شوروی در افغانستان ساخته شده است و اتفاقات روزهای اخیر حضور نیروهای شوروی در افغانستان و به طور خاص عملیات خروج نیروهای قطعه ۱۰۸ ماشین‌دار ارتش شوروی از شهر چاریکار تا بزرگراه سالنگ در شمال کابل، پایتخت افغانستان را نشان می‌دهد.

داستان فیلم همچنین به بخشی از زندگینامه شخصی و تصویری ساختن خاطرات ژنرال نیکولای کوالیوف اختصاص یافته است که در جنگ افغانستان حضور داشته است. او پس از بازگشت از افغانستان بین سال‌های ۱۹۹۶ و ۱۹۹۸ ریاست سازمان امنیت روسیه را بر عهده داشته است و در حال حاضر نماینده مجلس این کشور است.

کیریل پیروگوف، یان تساپنیک، ویتالیی کیشنکو، فیدور لاوروف نقش‌های اصلی این فیلم را بازی کرده‌اند.

کارگردان آن باور دارد که این فیلم با “عشق” و “همدردی” فراوان ساخته شده است:

“می‌توانم با یقین بگویم که ‘برادری ‘ با عشق بزرگ و همدردی و گرمی نسبت به کسانی ساخته شده است که در جنگ افغانستان شرکت کردند، سخت‌ترین فشارها را گذراندند و در برابر آن ایستادند”.

در حالی که فشارها و اتهام “اهانت” به سربازان و افسران شوروی در افغانستان، نوک پیکان انتقادها را به سمت کارگردان نشانه گرفته است او کماکان بر باور خودش تأکید دارد.

پاول لونگین: این فیلم با “عشق” و “همدردی” فراوان ساخته شده است
پاول لونگین در نخستین روزهای برپا شدن جنجال بر سر نمایش این فیلم در مجلس سنای روسیه، به روزنامه “نووایا گازیته” گفت:

“ما همه به نحوی در برابر آن‌ها ]شرکت‌کننده‌های جنگ افغانستان [ مقصر استیم و نمی‌توانیم به خاطر قربانیان و معلولان جنگ افغانستان غمگین نباشیم، ما باید در بیان این مسایل صادق باشیم و مواظب یادآوری مان از آن‌چه گذشته باشیم”.

تحلیل‌های متفاوت از پیامد حضور شوروی در افغانستان

حضور نظامی و جنگ نیروهای شوروی در حمایت از حکومت چپگرای افغانستان با گروه‌های اسلام‌گرای “مجاهدین” در افغانستان، از سال‌های ۱۷۹۷ تا ۱۹۸۹ برای ده سال ادامه داشت.

جنگی که تحلیل پیامد آن کماکان در دو سوی مرزها متفاوت است. در مراسم خروج نیروهای شوروی از افغانستان اخیراً، محمد اشرف غنی، رئیس‌جمهوری افغانستان با تأکید بر عبارت “شکست شوری” گفت:

“جهاد افغانستان تفکر جبر را در جهان شکست داد. جهاد ما مسیر دنیا را بدل کرد، نه تنها افغانستان را آزاد کرد که در اروپای شرقی و جاهای دیگر نیز سبب ختم نظام‌های استبدادی و تک‌حزبی شد و ملت‌های مختلفی را از ظلم و زور نجات داد”.

اما در همین روز، در مسکو ژنرال گروموف فرمانده سپاه چهلم ارتش شوروی در یک نشست خبری گفت که آنان در این جنگ شکست نخورده‌اند:

“در تمام تاریخ یک سند مکتوب و غیر مکتوب هم وجود ندارد که کسی به ما فرمان پیروزی در افغانستان را داده باشد. چیزی به نام مأموریت پیروزی وجود نداشت. نمی‌دانم که ما آن‌جا باید بر چه کسی پیروز می‌شدیم؟”

گفته می‌شود در جریان این جنگ بیش از یک میلیون نفر از جمله ۱۵ هزار نظامی شوروی کشته شده‌اند.

حالا فیلمی درباره این رویداد تاریخی یکبار دیگر بحث روایت‌ها از حضور و جنگ شوروی در افغانستان را داغتر کرده است.