استقبال تاجران افغان از راه‌یابی لاری‌های‌شان به بندر واگه
نگاه نو_ تاجران و صادرکننده‌گان کشور از احتمال راه‌یابی لاری‌های‌شان به منطقه اتاری هند از مسیر بندر واگه پاکستان استقبال کرده می‌گویند که رفت‌وآمد این لاری‌ها به منطقه اتاری هند می‌تواند تأثیرات مثبتی روی افزایش صادرات اقلام بازرگانی کشور بگذارد. آنان کاهش هزینه انتقال و صدمه نرسیدن به کالاهای صادراتی به هند را یکی از مزایای راه‌یابی لاری‌ها به منطقه اتاری هند عنوان کرده می‌افزایند که گشایش این مسیر به روی لاری‌های افغانستان می‌تواند خلای ترانزیت هوایی به هند را نیز برطرف سازد.
گل‌مراد، صادرکننده میوه تازه، می‌گوید که پاکستان به دلیل اختلاف‌های سیاسی با هند اجازه نمی‌دهد لاری‌های حامل کالاهای بازرگانی افغانستان به نقطه مرزی بین واگه پاکستان و اتاری هند رفت‌وآمد داشته باشند. او گفت که باز شدن این مسیر به روی لاری‌های کشور، می‌تواند از اتلاف وقت و پوسیدن میوه‌های تازه به دلیل بارگیری‌های تکراری جلوگیری کند. به سخن او: «هنگام عبور به هندوستان اگر برای لاری‌های ما اجازه داده شود که تا نزدیک‌ترین نقطه مرزی هند بروند، هم وقت ضایع نمی‌شود و هم میوه‌های تازه ما خراب نمی‌شوند.»
هرچند از این پیش نیز محصولات و کالاهای بازرگانی افغانستان از مسیر بندر واگه به هند می‌رفت، اما لاری‌های افغانستان پس از ورود به پاکستان حق ورود به نقطه مرزی بین واگه پاکستان و اتاری هند را نداشتند. صادرکننده‌گان می‌گویند، پس از رسیدن به منطقه واگه، لاری‌های حامل کالاهای صادراتی افغانستان باید تخلیه و توسط وسایط نقلیه پاکستانی تا منطقه اتاری هند منتقل می‌شد. آنان هم‌چنان تخلیه و سپس بارگیری این کالاهای بازرگانی را به لاری‌های هندی، زمان‌گیر و هزینه‌بر عنوان می‌کنند.
غلام‌حیدر رفعت، صادرکننده میوه خشک، می‌گوید که پیش از گشایش دهلیز هوایی میان کابل و دهلی، انتقال محصولات و کالاهای صادراتی ما به هند از طریق بندر واگه صورت می‌گرفت، اما پس از آغاز فعالیت این دهلیزهای هوایی، میزان صادرات زمینی به هند کاهش یافته است. به سخن او، اکنون که پاکستان حریم هوایی‌اش به هند را مسدود کرده است، صادرات کالا از طریق هوا هزینه‌بر است. به سخن او، انتقال این کالا از بندر واگه می‌تواند جای‌گزین خوبی برای دهلیز هوایی کابل-دهلی باشد. او هم‌چنان ابراز امیدواری کرد که راه‌یابی لاری‌های صادرکننده‌گان کشور بتواند خلای ترانزیت هوایی را برطرف سازد.
بازرگانان و صادرکننده‌گان کشور در حالی از راه‌یابی مستقیم لاری‌های افغانستان به این منطقه مرزی میان هند و پاکستان ابراز خرسندی می‌کنند که رییس جمهور غنی در هفته گذشته در جریان اقامت دو روزه‌اش در پاکستان، گفته بود که مقام‌های پاکستانی تعهد کرده‌اند که به موترهای حامل کالاهای بازرگانی کشور اجازه می‌دهند تا از راه بندر واگه این کشور به اتاری هند بروند. آقای غنی در این زمینه توضیح داده است: «نخست‌وزیر عمران‌خان و جنرال باجوا پذیرفتند که پس از این، لاری‌های‌تان به گونه مستقیم به واگه-اتاری بروند و راه هندوستان به روی‌تان باز می‌شود.» آقای غنی هم‌چنان دلیل عملی شدن این تعهد مقام‌های پاکستانی را منفعت اقتصادی پاکستان عنوان کرده و گفته است که پس از عملی شدن این تعهد، پاکستان می‌تواند به بازارهای آسیای میانه راه یابد.
با این حال، مسوولان اتاق‌های تجارت و صنعت می‌گویند، در صورتی که پاکستان به تعهدش در برابر افغانستان عمل کند، میزان صادرات کشور افزایش خواهد یافت. جان‌آقا نوید، سخنگوی اتاق‌های تجارت و صنعت گفت که راه‌یابی لاری‌های تاجران افغان به منطقه اتاری هند، می‌تواند میزان صادرات ما به هند را افزایش دهد.
«واگه» و «اتاری» دو نقطه مرزی میان پاکستان و هند است. واگه نام روستایی در لاهور پاکستان و اتاری در ۳۲ کیلومتری امریتسار هند موقعیت دارد. فاصله میان این دو نقطه حدود سه کیلومتر است. بر اساس نقشه‌کشی بریتانیا، این منطقه مرز رسمی میان دو کشور است. برای نخستین بار کالاهای بازرگانی افغانستان حدود شش سال پیش در ماه سنبله ۱۳۹۲ از طریق بندر واگه به هند صادر شده بود.
چالش‌های تجار افغان در فاصله واگه – اتاری
هرچند بر اساس پیمان ترانزیتی موجود میان کابل و اسلام‌آباد، وسایط حامل محصولات و کالاهای بازرگانی کشور می‌توانند با گذشت از بنادر پاکستان به بازارهای جهانی از جمله هند و چین راه یابند، بازرگانان و صادرکننده‌گان کشور اما می‌گویند که راننده‌گان این وسایط اجازه ورود به منطقه اتاری را ندارند. به سخن آنان، پس از این‌که لاری‌ها در روستای واگه پاکستان تخلیه می‌شود، لاری‌های پاکستانی در بدل پول زیاد این کالاها را تا مرز اتاری می‌رسانند. هم‌چنان پاکستان به لاری‌های افغانستان اجازه نمی‌دهد تا کالاهای هندی را از آن سوی مرز به افغانستان و آسیای میانه صادر کنند. از همین رو، لاری‌های حامل کالاهای بازرگانی افغانستان پس از تخلیه کالاها در بندر واگه، دوباره خالی به کشور برمی‌گردند.
صادرکننده‌گان هم‌چنان می‌گویند که راننده‌گان لاری‌های حامل کالاهای بازرگانی باید در منطقه واگه تخلیه شوند و دوباره خالی به کشور برگردند. غلام‌حیدر رفعت، صادرکننده میوه خشک، می‌گوید که اجازه ندادن به راننده‌گان افغان در مواردی منجر به ایجاد چالش‌هایی برای آنان می‌شود. این صادرکننده می‌افزاید: «در همین مسیر اکثراً کالاهای ما دزدی و یا خراب می‌شوند و مسوولیت آن را راننده‌گان پاکستانی و هندی بر دوش یک‌دیگر می‌اندازند.»
هم‌چنان احمد‌فرهاد هوشمند، بازرگان دیگری است که از مسیر بندر واگه، تخم کنجد به هند صادر می‌کند. او گفت که در کنار مسایل مفقود شدن محصولات، بارگیری‌های مکرر می‌تواند کالاهای بازرگانی‌اش را صدمه بزند. او گفت: «راننده‌گان پاکستانی کالاهای تجارتی ما را از قریه واگه پاکستان تا منطقه اتاری هند می‌برند و به راننده‌گان افغانی اجازه نمی‌دهند. موارد زیادی پیش آمده که محصولات ما به سبب بارگیری در این مسیر خراب شده است.» این صادرکننده کنجد هم‌چنان خاطرنشان ساخت که در مواردی بارگیری‌ها در این مسیر بدون حضور صاحب کالاها و یا محصولات صورت می‌گیرد.
پیمان ترانزیتی میان کابل و اسلام‌آباد
پیمان ترانزیتی (APTTCA) در سال ۱۳۹۰ میان افغانستان و پاکستان به امضا رسید. بر اساس این پیمان، محصولات و کالاهای افغانستان می‌تواند از طریق بندرهای «کراچی»، «گوادر» و «قاسم» پاکستان به بازارهای دیگر جهان از جمله هند و چین راه یابد. پاکستان اما از دو سال پیش به این سو، از تردد لاری‌های افغانستان به منطقه اتاری هند ممانعت کرده است. در پی این ممانعت، رییس جمهور غنی در ماه میزان سال ۱۳۹۶ در فرمانی، تردد لاری‌های پاکستانی در خاک افغانستان را ممنوع اعلام کرد. در بخشی از فرمان آقای غنی آمده بود: «کالاهای وارداتی که به شکل ترانزیت وارد گمرکات ولایات ننگرهار و قندهار می‌شوند، در آن‌جا تخلیه و توسط ترانسپورت خصوصی داخلی دوباره بارگیری و به سایر نقاط کشور انتقال شود.»
اکنون اما رییس جمهور غنی از تغییر فضای سیاسی پاکستان خبر داده و گفته است که مقام‌های این کشور وعده سپرده اند که به لاری‌های افغانستان از طریق بندر واگه به اتاری هند اجازه تردد داده می‌شود. مقام‌های پاکستان اما تا کنون در این مورد اظهارنظری نکرده اند.
در حال حاضر به شمول قالین، گیاهان طبیعی و میوه‌های تازه و خشک، چهل‌ویک قلم بازرگانی افغانستان به بازارهای هند صادر می‌شوند و بیشترین این کالاها بدون تعرفه گمرکی به بازارهای این کشور می‌رسند. آمارهای اتاق‌های تجارت و صنعت نشان می‌دهد که در سال گذشته ارزش بازرگانی میان افغانستان و هند به بیش از یک میلیارد دالر رسیده است.
هرچند از این پیش، افغانستان و هند درخواست‌های رسمی‌‌شان را در نشست قلب آسیا و نشست‌های دیگر کمیسیون مشترک اقتصادی شریک ساختند و از پاکستان خواستند که زمینه انتقال کالاهای بازرگانی افغانستان به دهلی و برعکس آن را فراهم سازد، پاکستان اما این درخواست‌ها را رد کرده است.
از سویی هم، آقای غنی در حالی به نقل از مقام‌های پاکستان از راه‌یابی لاری‌های حامل کالاهای بازرگانی افغانستان به نقطه مرزی اتاری هند خبر داده است که حریم فضایی پاکستان برای پروازهای عبوری افغانستان به هند از چهار ماه به این سو مسدود است. هرچند پاکستان از این پیش گفته است که مشکل حریم هوایی به زودی حل خواهد شد، اما این چالش تا کنون پابرجا است.