آبله میمون؛ آیا همه‌گیری دیگری در راه است؟
شناسایی واقعات آبله میمون در کشورهای غیر‌بومی بدون تاریخچه سفر به یک منطقه بومی، نگرانی‌هایی را در مورد شیوع یک همه‌گیری دیگر همانند کووید-۱۹ افزایش داده است. در کنار اینکه تحقیقات برای بررسی منبع شیوع این بیماری در جریان است و کشورهای مختلف طبق پالسیی‌های‌شان اقداماتی را روی دست گرفته‌اند، طبیعی است که مردم ما نیز در این مورد نگران‌اند؛ زیرا کشورهای فقیر که سیستم صحی ضعیف دارند، بیش از همه از پیامدهای همه‌گیری‌ها متاثر می‌شوند. بنابراین داشتن معلومات در مورد این بیماری، لازمی است. در این یادداشت به معرفی بیماری آبله میمون و احتمال شیوع همه‌گیری آن پرداخته شده است.
معرفی
آبله میمون یک بیماری مشترک بین انسان‌ها و حیوانات با علایمی شبیه آبله (چیچک) است؛ اما از نظر کلینیکی شدت کم‌تری دارد. بیماری آبله (چیچک) در سال ۱۹۸۰ ریشه‌کن و متعاقباً واکسیناسیون آن نیز متوقف شد. آبله میمون عمدتاً در مرکز و غرب آفریقا، اغلب در مجاورت جنگل‌های بارانی استوایی رخ می‌دهد و به‌طور فزاینده‌ای در مناطق شهری ظاهر می‌شود. طیفی از جونده‌گان و میمون‌ها میزبان این ویروس هستند.
ویروس آبله میمون یک ویروس DNA دو رشته‌ای پوشدار است که متعلق به نوع Orthopoxvirus از خانواده Poxviridae می‌باشد. دو گونه ژنتیکی مجزای ویروس آبله میمون وجود دارد: گونه آفریقای مرکزی (حوزه کانگو) و گونه آفریقای غربی. گونه حوزه کانگو در گذشته باعث بیماری شدیدتر شده است و تصور می‌شود که بیش‌تر ساری است.
گونه‌های مختلف حیوانات به ویروس آبله میمون حساس شناسایی شده‌اند که شامل سنجاب‌ها، موش‌ها، میمون‌ها و سایر گونه‌های آن می‌شود. منبع دقیق و چگونه‌گی حفظ و گردش ویروس در طبیعت به‌صورت دقیق معلوم نیست و نیاز به مطالعات بیش‌تر دارد.
برای اولین بار آبله میمون در نزد انسان، در سال ۱۹۷۰ در جمهوری دموکراتیک کانگو نزد یک پسر نه ماهه در منطقه‌ای که آبله (چیچک) در آن‌جا دو سال قبل ریشه‌کن شده بود، شناسایی شد. این بیماری منحصر به کشورهای آفریقایی نمانده و در سال‌های پسین در قاره‌های دیگر مانند امریکا، اروپا و آسیا نیز شیوع یافته است.
انتقال
بیماری آبله میمون از حیوان به انسان از طریق تماس مستقیم با خون، مایعات بدن و ضایعات پوستی ـ مخاطی حیوانات آلوده منتقل می‌شود. در آفریقا علایم عفونت آبله میمون در نزد بسیاری از حیوانات از جمله سنجاب‌ها، موش‌ها و گونه‌های مختلف میمون دریافت شده است. منبع طبیعی این ویروس هنوز شناسایی نشده است، اگرچه جونده‌گان محتمل‌ترین آن‌ها هستند. انتقال از انسان به انسان، می‌تواند در اثر تماس نزدیک با ترشحات تنفسی، ضایعات پوستی فرد آلوده یا اشیای آلوده صورت بگیرد. انتقال از طریق قطرات تنفسی معمولاً مستلزم تماس طولانی‌مدت روبه‌رو است. کارکنان بهداشتی، اعضای خانواده و سایر افرادی که با بیماران در تماس نزدیک هستند، بیش‌تر در معرض خطر قرار دارند.
علایم و نشانه‌ها
دوره تفریخ (فاصله از عفونت تا ظهور علایم) آبله میمون معمولاً از ۶ تا ۱۳ روز است.
عفونت را می‌توان به دو دوره تقسیم کرد:
- دوره تهاجم (بین ۰ تا ۵ روز طول می‌کشد) با تب، سردرد شدید، تورم عقدات لنفاوی، کمردرد، درد عضلاتی و کاهش انرژی مشخص می‌شود. تورم عقدات لنفاوی یک ویژه‌گی متمایز آبله میمون در مقایسه با سایر بیماری‌هایی است که ممکن در ابتدا مشابه ظاهر شوند؛ مانند آب چیچک، چیچک و سرخکان.
- جوش‌های پوستی معمولاً در عرض ۱ تا ۳ روز پس از ظهور تب شروع می‌شود و بیش‌تر در صورت و اندام‌ها و کم‌تر در تنه بروز می‌کند. اخیراً واقعاتی دیده شده که جوش‌ها از ناحیه تناسلی شروع شده است. جوش‌ها در طی یک یا دو هفته، از لکه‌های کوچک و مسطح به آبله‌های نازک(وزیکول) شبیه آب چیچک و سپس به آبله‌های بزرگ‌تر و پر از چرک تبدیل می‌شود که ممکن است چند هفته طول بکشد تا ارچق بگیرد. این زمانی است که فرد دیگر ناقل نیست.
بیماری آبله میمون معمولاً خود‌به‌خود بهبود می‌یابد و علایم آن بین دو تا چهار هفته طول می‌کشد. موارد شدید بیش‌تر در بین کودکان رخ می‌دهد و به میزان قرار گرفتن در معرض ویروس، وضعیت صحی بیمار و ماهیت اختلاطات مربوط می‌شود. نزد افرادی که سیستم دفاعی ضعیف دارند، ممکن شدید سیر کند و منجر به پیامدهای بدتری شود.
نسبت مرگ‌و‌میر واقعات آبله میمون در گذشته بین ۰ تا ۱۱ درصد و در میان کودکان خردسال بیش‌تر بوده است. در سال‌های اخیر، نسبت مرگ‌و‌میر در حدود ۳ تا ۶ درصد گزارش شده است.
بیماری آبله میمون چگونه تشخیص می‌شود؟
تشخیص تفریقی کلینیکی با سایر بیماری‌هایی که جوش‌های پوستی در آن‌ها بروز می‌کند، مانند آب چیچک، سرخکان، عفونت‌های باکتریایی پوستی، گَرگ (اسکبیس)، سیفلیس و حساسیت‌های دوایی باید صورت بگیرد؛ زیرا تورم عقدات لنفاوی در مرحله پیش از بروز تب و تشکل جوش‌های پوستی یک ویژه‌گی کلینیکی برای تشخیص آبله میمون از آب چیچک یا چیچک است.
معاینه PCR با توجه به دقت و حساسیت آن، بهترین آزمایش لابراتواری است. در صورت امکان، بیوپسی نیز یک گزینه مناسب است.
آیا بیماری آبله میمون تداوی دارد؟
مراقبت کلینیکی آبله میمون به هدف کاهش علایم، مدیریت عوارض و جلوگیری از عواقب طولانی‌مدت، صورت می‌گیرد. برای حفظ وضعیت مناسب تغذیه، باید به بیماران مایعات و غذای کافی داده شود و عفونت‌های باکتریایی ثانوی در صورت بروز تداوی شود. اداره دوا و غذای امریکا تاکنون کدام تداوی خاصی را تایید نکرده است، اما چندین دوای ضد ویروسی ممکن در تداوی آبله میمون موثر باشند. به‌عنوان مثال می‌توان به Tecovirimat Cidofovir و Brincidofovir اشاره کرد. قابل یادآوری است که تنها پزشک معالج می‌تواند دوا را تجویز کند.
آیا بیماری آبله میمون واکسین دارد؟
نتایج چندین مطالعه نشان داده است که واکسیناسیون علیه آبله (چیچک) حدود ۸۵ درصد در پیش‌گیری از آبله میمون موثر است. بنابراین، واکسیناسیون قبلی آبله (چیچک) ممکن است منجر به سیر خفیف این بیماری شود. در حال حاضر، واکسین‌های اصلی (نسل اول) آبله (چیچک) دیگر در دسترس عموم نیست. یک واکسین جدیدتر بر‌اساس یک ویروس ضعیف شده و اصلاح شده (سویه انقره) برای پیش‌گیری از آبله میمون در سال ۲۰۱۹ تأیید شد. این واکسین دو دوز است که در دسترس همه قرار ندارد. علاوه بر آن، اداره غذا و دوای ایالات متحده امریکا واکسین دیگری را به نام JYNNEOS برای افراد بالای ۱۸ سال که در معرض خطر قرار دارند، در سال ۲۰۱۹ تایید کرد. سازنده‌گان این واکسین با شیوع بیماری آبله میمون تولید این واکسین را افزایش داده‌اند.
برای جلوگیری از انتقال بیماری آبله میمون چه باید کرد؟
بلند بردن سطح آگاهی در مورد عوامل خطر و آموزش مردم در مورد اقداماتی که می‌تواند منجر به کاهش قرار گرفتن در معرض ویروس شود، استراتژی اصلی پیش‌گیری از آبله میمون است. مطالعات علمی برای ارزیابی امکان‌سنجی و مناسب بودن واکسیناسیون برای پیش‌گیری و کنترل آبله میمون در جریان است. برخی از کشورها برای ارایه واکسین به افرادی که ممکن است در معرض خطر باشند، مانند کارکنان لابراتوارها، تیم‌های واقعات عاجل و کارکنان صحی پالیسی‌هایی دارند و یا میسازند.
کاهش خطر انتقال انسان به انسان
سرویلانس و شناسایی سریع واقعات جدید، برای مهار شیوع بسیار مهم است. در جریان شیوع آبله میمون انسانی، تماس نزدیک با افراد آلوده، مهم‌ترین عامل خطر برای انتقال ویروس آبله میمون است. کارکنان صحی و اعضای خانواده در معرض خطر بیش‌تری برای ابتلا هستند. کارکنان صحی که از بیماران مشکوک یا تایید شده ویروس آبله میمون مراقبت می‌کنند، یا با نمونه‌های آن‌ها سر‌و‌کار دارند، باید اقدامات احتیاطی معیاری کنترل عفونت در نظر بگیرند. در صورت امکان، افرادی که قبلاً علیه آبله واکسین شده‌اند، برای مراقبت از بیماران انتخاب شوند. نمونه‌های گرفته شده از افراد و حیوانات مشکوک به عفونت ویروس آبله میمون، باید توسط کارکنان آموزش‌دیده‌ای که در لابراتوار‌های مجهز کار می‌کنند، نگهداری شود. نمونه‌های گرفته شده از بیمار، باید طبق دستورالعمل سازمان صحی جهان حمل‌و‌نقل و بسته‌بندی شود.
آیا خطر همه‌گیری بیماری آبله میمون مانند بیماری کووید-۱۹ خواهد بود؟
با وجود نگرانی‌هایی موجود، احتمال همه‌گیری آبله میمون شبیه بیماری کووید-۱۹ به دلایل زیر کم است:
- آبله میمون معمولاً پس از شروع علایم ساری می‌شود. این موضوع می‌تواند به محدود کردن گسترش آن کمک کند. یکی از دلایل شیوع سریع کووید-۱۹ این بود که پیش از بروز اعراض و علایم، فرد ناقل بیماری می‌شد و آن را در جامعه پخش می‌کرد.
- آبله میمون از طریق تنفسی به واسطه قطرات بزرگ هوایی که معمولاً در فضا نمی‌مانند و فاصله دورتر نمی‌روند، انتقال می‌کند که نیاز به تماس طولانی و صمیمی دارد.
- واکسیناسیون آبله، که تا دهه ۱۹۷۰ معمول بود، ممکن است تا ۸۵ درصد در برابر آبله میمون موثر باشد. به این حساب افراد بالای ۵۰ سال که احتمال می‌رود واکسین آبله را گرفته باشند، اکثراً در برابر این بیماری معافیت دارند.
- محققان دریافته‌اند که سویه آبله میمون غرب آفریقا مسوول شیوع کنونی است. این خبر خوبی است؛ زیرا میزان مرگ‌و‌میر ناشی از این سویه بسیار کم و در حدود ۱ تا ۳ درصد است.
چقدر باید نگران باشیم؟
تعداد فزاینده واقعات در کشورهای مختلف نشان می‌دهد که ویروس در جامعه در گردش است. احتمالاً در روزها و هفته‌های آینده واقعات بیش‌تری شناسایی شود. هنوز در مراحل اولیه شیوع قرار داریم و برای بسیاری از پرسش‌ها پاسخ وجود ندارد، از جمله:
- آیا ویروس آبله میمون جهش یافته است تا امکان انتشار آسان‌تر را فراهم کند؟
- چه کسانی بیش‌تر در معرض خطر هستند؟
- آیا نسبت به گذشته سیر شدیدتری خواهد داشت؟
- آیا دواهای ضد ویروسی و واکسین‌های موجود در برابر این ویروس موثر خواهند بود؟
- برای مهار این شیوع چه اقداماتی می‌توانیم انجام دهیم؟
بنابراین، آبله میمون شوخی نیست و محققان برای پاسخ به این سوالات سخت کار می‌کنند. بنابراین، اگر جوش‌های پوستی غیر‌معمول یا سایر علایم آبله میمون را دارید، به نزدیکترین مرکز صحی مراجعه کنید، به‌خصوص اگر به جاهایی سفر کرده‌اید که واقعات آبله میمون در آن‌جا گزارش شده است.
مآخذ: