رقابت و اختلاف با چین، هند را به دامن امریکا پرتاب خواهد کرد؟
۲۵ دلو ۱۴۰۱
سربازان هندی و چینی در نیمه‌های سال ۲۰۲۰ در اوج همه‌گیری ویروس کرونا، در دره گالوان، منطقه اقصا/اکسای چین، باهم چندین بار درگیری فزیکی داشتند. در آن درگیریها تعدادی از سربازان دو طرف پس از پرت شدن از صخره‌های کوه‌ها، کشته یا زخمی شدند. آن درگیری پس از جنگ سال ۱۹۶۲ میان هند و چین که هند بخش‌هایی از بلندی‌های لاداک را در منطقه اقصا/اکسای چین از دست داد، عمده‌ترین درگیری میان دو طرف است. هرچند پس از سال ۱۹۶۲ سربازان هندی و چینی چندین بار باهم درگیری داشتند، اما زیاد مورد توجه قرار نمی‌گرفت. معمولاً آن را یک تشنج مرزی میان سربازان می‌دانستند که پس از دیدار میان فرماند‌‌هان مرزی حل‌و‌فصل می‌شد. اما این درگیری متفاوت از درگیری‌های قبلی بود؛ چون چینی‌ها پس از درگیری اقدام به تصرف دیده‌بان‌های سربازان هندی کردند و همچنان مانع گشت‌زنی سربازان هندی در بعضی از نقاط دره گالوان شدند. از آغاز این درگیری تا به امروز تقریباً سه سال می‌گذرد، اما درگیریها تا هنوز در این نقاط ادامه دارد. همچنان در حال حاضر هند دسترسی به ۲۶ منطقه نظارتی از ۶۵ منطقه را در شرق لاداک از دست داده است و ارتش چین در آن مناطق پایگاه‌های نظامی خود را ساخته‌اند.
این درگیریها بین هند و چین در زمانی افزایش پیدا کرده است که جهان در حال قطب‌بندی‌های ژیوپلیتیکی جدید است. ایالات متحده در راس این هرم قرار دارد و تلاش می‌کند که قدرت‌های منطقه را برای مهار روز‌افزون قدرت چین دور یک محور جمع کند تا بتواند از گسترش نفوذ این رقیبش در جهان و مبدل شدن این کشور به یک قدرت تاثیرگذار در معادلات جهانی جلوگیری کند. به همین دلیل ایالات متحده امریکا چندین پیمان فرا‌منطقه‌ای را ایجاد کرده است. این پیمان‌ها را به نام پیمان‌های AUKUS و QUAD یاد می‌کنند. پیمان AUKUS شامل کشورهای استرالیا، ایالات متحده امریکا و انگلستان می‌شود. این پیمان یک پیمان امنیتی و دفاعی است که مهار قدرت چین در منطقه Indo-Pacific را دنبال می‌کند. پیمان دیگر به نام پیمان Quad (کواد) است. اعضای این پیمان ایالات متحده امریکا، هند، جاپان و استرالیا هستند. هدف این پیمان نیز مهار چین در منطقه Indo-Pacific و South China See است. ایجاد کواد سه دلیل دارد؛ اولین مورد این است که ایالات متحده، استرالیا، هند و جاپان منافع خاصی در حفظ قوانین و هنجارهای نظم فعلی دارند. از این جهت در تلاش تقویت نهادهای موجود، تضمین آزادی کشتی‌رانی و تجارت و ارتقای اتصال، توسعه اقتصادی و امنیت در چارچوب قوانین و استندردهای موجود هستند. ثانیاً، این‌که هر چهار عضو معتقد‌ند که ظهور چین و دست‌یابی به ابتکار کمربند و جاده (BRI) تهدیدی برای آن‌ها و منطقه است. سوم، استرالیا و ایالات متحده نگران این هستند که چین به دنبال ایجاد پایگاه نظامی در اقیانوس آرام است. از این رو، این کشورها در تلاش‌اند تا یک الگوی بدیل برای وام‌هایی که بیجینگ به پروژه‌های زیربنایی کشورهای کوچک در اقیانوس آرام و اقیانوس هند ارایه می‌دهد، پیدا کنند و ابتکار عمل را از طرح یک کمربند یک جاده چین در این منطقه بگیرند.
از آن‌جایی که هند با چین کش‌مکش‌های مرزی دارد و همچنان در حال رقابت ژیوپلیتیکی در منطقه جنوب آسیا است، علاقه دارد تا در این پیمان بیشتر سرمایه‌گذاری کند. با حضور در این پیمان، امیدوار است که بتواند کمک‌هایی را در حوزه دفاعی و تکنولوژیکی از این کشورها به دست بیاورد و به این ترتیب بتواند با قدرت روز‌افزورن چین در منطقه جنوب آسیا و اقیانوس هند که هند آن را حیاط خلوت خود می‌داند، مقابله کند. چین در حال حاضر با واگذاری وام‌های بسیار هنگفت و ایجاد دهلیزهای اقتصادی با پاکستان، نیپال، بنگله‌دیش و سریلانکا، نفوذ قابل ملاحظه‌ای در منطقه دارد. هند نگران گسترش این نفوذ در حیاط خلوت خود است. اگر این روند به همین ترتیب به پیش برود، منجر به وابسته‌گی بیشتر منطقه به چین می‌شود. در این صورت کابوس محاصره سیاسی هند توسط چین محقق خواهد شد. این سناریو برای هند یک کابوس وحشتناک است که می‌تواند رویای مبدل شدن هند به‌عنوان قدرت اصلی در جنوب آسیا را نابود کند.
یکی از اهداف بزرگ هند در سیاست خارجی این کشور، مبدل شدن به‌عنوان یگانه قدرت جنوب آسیا است تا قدرت‌های بزرگ هر نوع حرکت در این حوزه را با مشارکت دهلی ببینند. پس به همین دلیل، هند می‌خواهد با قدرت‌های دیگر که چین را رقیب خود می‌دانند، تعامل کند تا بتواند با این چالش مقابله نماید. اما عمده‌ترین چالشی که سد راه هند برای متعهد ماندن به پیمان‌های ضد چینی در محوریت امریکا است، تفاوت دیدگاه بین دهلی و واشنگتن است که مانعی برای ماندن معنادار هند در هر نوع پیمان ضد چینی دانسته می‌شود. به‌طور مثال، هند و ایالات متحده برداشت متفاوتی از اقیانوس هند و اقیانوس آرام دارند. برداشت هند از این دو اقیانوس، بیشتر متمرکز بر اقیانوس هند و کمتر بر اقیانوس آرام است. جایی که نگرانی بیشتر استرالیا، ایالات متحده و جاپان را بر‌می‌انگیزد، اقیانوس آرام است، نه اقیانوس هند. برای هند چارچوب اقیانوس هند و آرام از سواحل شرقی افریقا تا غرب و جنوب اقیانوس آرام امتداد دارد و بخش‌هایی از خاورمیانه را نیز شامل می‌شود. در مقابل، نه افریقا و نه خاورمیانه در برداشت ایالات متحده از اقیانوس هند و اقیانوس آرام شامل نمی‌شود. به همین دلیل هند با وجود عضویت در پیمان کواد بسیار محتاط است و علاقه زیادی ندارد که این را پیمان را به‌طور علنی یک پیمان ضد چینی بخواند. در ضمن هند با هر گونه تصوری از اتحاد دموکراسی‌ها که رییس جمهور ایالات متحده پیمان کواد را با همین عنوان خوانده است، ناراحت می‌شود.
ظاهراً هند پس از پایان جنگ سرد، سیاست عدم تعهد را کنار گذاشته است، اما تمایلی به ایتلاف نظامی با هیچ کشور و هیچ گروهی ندارد. هند مطمیناً نگران رشد چین است، اما همزمان با این واقعیت نیز روبه‌رو است که در سال‌های اخیر چین با پیشی گرفتن از ایالات متحده، به بزرگ‌ترین شریک اقتصادی‌اش مبدل شده است. موضوع دیگری که هند با آن مواجه است، این است که هر نوع گروه‌بندی از دموکراسی‌ها، می‌تواند این انتظار را افزایش دهد که هند یک طرف‌دار جدی برای ترویج دموکراسی در بیرون از مرزهایش است؛ اما دهلی به‌طور سنتی از دموکراسی و آرمان‌های دموکراتیک در سیاست خارجی خود پرهیز می‌کند. از این رو برای هند چندان خوش‌آیند نیست. همچنان هند نسبت به هر نوع انتقاد در امور داخلی خود بسیار حساس است؛ چون پس از روی‌کار‌آمدن حزب BJP تحت رهبری نارندرا مودی در سال ۲۰۱۴ که منجر به قدرت گرفتن ملی‌گرایان هندو شده است، این کشور گواه برخوردهای مذهبی میان هندوها و مسلمانان بوده است. دولت مودی در این درگیریها متهم به نقض حقوق بشری و مذهبی شده است. بناءً، هر گونه اقتدارگرایی و غیرلیبرالیسم در حال افزایش در هند
که دولت مودی به آن متهم شده است، به‌طور بالقوه می‌تواند روابط را از مسیر خود خارج کند.
در نهایت، در حالی که همکاری ایالات متحده و هند در برخی زمینه‌ها از جمله فناوری و دفاعی در چند سال گذشته به‌سرعت رشد کرده، اما هند نسبت به ایالات متحده به‌عنوان یک شریک قابل اعتماد و طولانی‌مدت کمی محتاط است. با وجود آن‌که هند نگران رشد نفوذ چین است، اما در تعامل خود با قدرت‌های بزرگ احتیاط را در نظر دارد و نمی‌خواهد در جنگ ژیوپلیتیکی قدرت‌های بزرگ خود را قربانی کند. بناءً بر‌اساس موارد فوق، هند نهایت تلاش خود را می‌کند تا از پیاده شطرنج بودن در میدان رقابت بین چین و ایالات متحده دور بماند؛ اما این‌که آیا دهلی از این توفان عبور می‌کند یا در آن گیر می‌افتد، تحولات آینده جواب خواهد داد. با این حال آن‌چه در تحلیل‌های روزمره روزنامه‌های هندی می‌گذرد، تحلیل‌گران و نویسنده‌گان برجسته هندی، این کشور را برای دوری گزیدن از هر نوع رقابت میان چین و ایالات متحده برحذر می‌دارند و هر نوع تعامل با قدرت‌های بزرگ را با در‌نظرداشت منافع هند توصیه می‌کنند.