اردوغان یا قلیچداراوغلو؛ غرب به کدام یک دل بسته است؟

دو روز قبلش، کمال قلیچداراوغلو در توییتر به روسیه درباره دخالت در انتخابات این کشور برای حمایت از آقای اردوغان هشدار داده بود.

از انتخابات ریاست جمهوری ترکیه به عنوان مهم ترین انتخابات جهان در سال ۲۰۲۳ نام برده شده است؛ انتخاباتی که هم برای مردم این کشور از اهمیت زیادی برخوردار است و هم می‌تواند برای روابط جهانی تاثیرگذاری زیادی داشته باشد.

به همین دلیل، ناظران در مسکو و واشنگتن بی‌صبرانه منتظر نتایج شمارش آرای انتخابات روز یکشنبه ۱۴ مه هستند.

ترکیه کشوری مهم در منطقه‌ای پرالتهاب است که پل ارتباطی خاورمیانه به اروپاست.

ترکیه از یک سو به عنوان یک عضو ناتو، متحد استراتژیک آمریکاست و از سوی دیگر، دوست و شریک تجاری روسیه است.

در سال‌های اخیر، افزایش تنش با غرب با نزدیک‌تر شدن آنکارا به مسکو همراه بوده است.

هر چند لحن آمریکا نسبت به رقابت‌های انتخاباتی ترکیه خنثی بوده ولی رجب طیب اردوغان و مشاورانش می‌دانند که برخلاف کرملین، در پایتخت های غربی برای پیروزی رقیبش لحظه شماری می شود.

هاوارد آیزنستات، تحلیلگر موسسه تحقیقاتی خاورمیانه در واشنگتن می گوید:‌ «دولت آمریکا خیلی محتاطانه با انتخابات ترکیه برخورد کرده و به جز ابراز امیدواری به برگزاری انتخابات آزاد و عادلانه اظهار نظر دیگری نشده اما در باطن اکثر مقام های آمریکا خواهان پیروزی مخالفان هستند.»

در یک دهه گذشته، بخصوص پس از کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶، روابط ترکیه و آمریکا دچار تنش شده است.

حمایت آمریکا از شبه نظامیان کرد سوریه، خریداری سامانه پدافندی اس ۴۰۰ روسیه به وسیله ترکیه، اخراج ترکیه از پروژه جنگنده اف ۳۵ و ممانعت دولت اردوغان از پیوستن سوئد به ناتو از جمله اختلافات مهم میان واشنگتن و آنکارا در سال‌های اخیر بوده است.

هم زمان روابط آنکارا با مسکو گرم تر شده است.

امید شکری، تحلیلگر دیپلماسی می‌گوید نارضایتی آقای اردوغان از واکنش کشورهای غربی به کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ در تنش‌های ایجاد شده نقش مهمی دارد.

آقای شکری گفت: «کودتای نافرجام باعث شد ترکیه بیشتر به روسیه نزدیک شود چون حمایت ضمنی را از خودش در قبال کودتا ندید. بعد از حمله روسیه به اوکراین، ترکیه یکی از مشتریان نفت ارزان روسیه شد …آنکارا بیشتر به روسیه متمایل شده و اکتبر هم پوتین پیشنهاد کرد ترکیه مرکز صادرات گاز روسیه شود.»

کمال قلیچداراوغلو گفته است در صورت پیروزی در انتخابات گسترش روابط با ناتو و اتحادیه اروپا در اولویت دولت او خواهد بود.

او می گوید می خواهد با ارتقا دموکراسی و حقوق بشر ترکیه بخشی از تمدن غربی باشد.

این سخنان برای آمریکا و اتحادیه اروپا نویدبخش است.

امید شکری می گوید: «ترکیه در یک دهه گذشته سیاست مستقل داشته و غرب انتظار دارد رییس جمهوری جدید سیاست های منطبق با ارزش های غربی داشته باشد.»

کم رنگ شدن پیوندها با روسیه و اجرای تحریم های مربوط به جنگ اوکراین از دیگر انتظارات غرب از ترکیه است.

موضوعی که به گفته آقای اردوغان به قیمت سفر نکردن سالانه ۵ میلیون توریست روس به کشورش تمام خواهد شد.

اما مشاوران کمال قلیچداراوغلو گفته اند پیروزی او در انتخابات به معنی تغییرات بنیادین در روابط با کرملین نخواهد بود.

هاوارد آیزنستات می‌گوید ترکیه به نفت ارزان روسیه نیاز دارد و از جایگاه منطقه ای خود در رقابت روسیه و غرب بر سر خاورمیانه بهره می برد.

آقای آیزنستات گفت: «فکر می کنم در صورت پیروزی قلیچداراوغلو بازهم دلایل خوبی برای ادامه روابط گرم ترکیه با روسیه وجود خواهد داشت. هر چه باشد، روسیه همسایه ترکیه و یک شریک تجاری مهم است.»

از سوی دیگر به نظر نمی رسد حتی با به روی کار آمدن یک رییس جمهوری جدید مشکلات ترکیه و غرب یک شبه برطرف شود.

حمایت آمریکا از کردهای سوریه ادامه خواهد داشت و خواسته ۳۶ ساله ترکیه برای پیوستن به اتحادیه اروپا هم به این زودی ها محقق نخواهد شد.

هاوارد آیزنستات می‌گوید هر که در انتخابات پیروز شود، کماکان تضاد منافع میان آنکارا و غرب برقرار خواهد بود اما پیروزی آقای کلیچداراوغلو به این معنی است که دو طرف می‌توانند با حسن نیت پشت میز مذاکره اختلافاتشان را حل و فصل کنند و مانند آقای اردوغان به سراغ سخنان تند و ژست‌های خصمانه نخواهند رفت.

اما به رغم شعارهای انتخاباتی، در صورت پیروزی آقای قلیچداراوغلو همچنان تضمینی برای سهل شدن روابط ترکیه با جهان غرب وجود نخواهد داشت.

به گفته امید شکری، برخلاف کمال قلیچداراوغلو، رجب طیب اردوغان ۲۰ سال با آمریکا و اتحادیه اروپا در تماس بوده و آنها به رغم همه تنش‌ها شناخت درستی از او دارند اما آقای قلیچداراوغلو همچنان برای آنها فردی ناآشنا است و همین می‌تواند مذاکرات اولیه را مشکل کند.

به هر حال، رجب طیب اردوغان چه در قدرت باقی بماند و چه مجبور به کناره‌گیری شود، سیاست خارجی ۲۰ سال گذشته‌اش کماکان بر روابط آنکارا با واشنگتن و متحدان غربی‌اش تاثیر خواهد گذاشت.